Επτάκωμος Σαντά

Οι επτά οικισμοί της Σάντας («Επτάκωμος Σαντά»), που αναπτύχθηκαν στην πορεία του χρόνου και ζούσαν οι Έλληνες μέχρι τη γενοκτονία ήταν οι εξής:

Γιάμπολης Ποταμός

1. Πιστοφάντων: με 1700 κατοίκους το 1914. Είχε τρεις εκκλησίες, Αγία Κυριακή, Άγιος Παντελεήμων, Αγιος Χριστόφορος και ένα σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
2. Ζουρνατζάντων: με 1300 κατοίκους το 1914. Είχε τρεις εκκλησίες, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Κωνσταντίνος, Αγία Κυριακή και ένα σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

3. Τσακαλάντων: Το 1914 είχε 300 κατοίκους και δυο εκκλησίες, Ζωοδόχου Πηγής και Άγιος Γεώργιος και ένα σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

4. Ισχανάντων: Το 1914 είχε 1200 κατοίκους και δύο εκκλησίες, Αγία Κυριακή και Αγιος Γεώργιος, καθως και δυο δημοτικά σχολεία, ένα εκ των οποίων θηλέων.

5. Κοζλαράντων: με 400 κατοίκους το 1914, δύο εκκλησίες, Αποστόλου Πέτρου, Αποστόλου Παύλου και ένα σχολείο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

6. Πινιατάντων: με 400 κατοίκους, δύο εκκλησίες, Προφήτη Ηλία και Αγίου Γεωργίου και ένα σχολείο.

7. Τερζάντων: με 1200 κατοίκους, δύο εκκλησίες Άγιος Θεόδωρος και Μεταμορφώσεως.

Εκτός από αυτά τα επτά χωριά - ενορίες υπήρχαν και οι εξής οικισμοί - Φτελένια: Τρανόν Φτελέν, Δώδεκα Αλάτα, Κοπαλάντων, Χαρατσάντων, Αλιάντων. Το 1902 η Σάντα αριθμούσε γύρω στους 6.000 κατοίκους. Ο πληθυσμός της ήταν αμιγώς ελληνικός, όπως καταγράφεται  από το δίστιχο «Η Σάντα εν' κωμόπολη με εφτά ενορίας,  με καθαρόν ελληνισμόν και πολλά εγκλησίας».

Τα χωριά της Σαντάς είναι χτισμένα σε υψόμετρο περίπου 1600 μέτρων και χωρίζονται στο ανατολικό και δυτικό μέρος από τον μοναδικό ποταμό της Σάντας, τον Γιάμπολη. Στο ανατολικό μέρος βρίσκεται μόνο το χωριό- ενορία των Ζουρνατσάντων και στο δυτικό τα υπόλοιπα έξη. Την εικόνα της επτάκωμης Σάντας συνθέτουν πανύψηλα βουνά καλυμμένα με βαθυπράσινα έλατα, απόκρημνοι βράχοι, βαθιά φαράγγια, καταπράσινα λιβάδια, σπηλιές, κρυστάλινα νερά, μαγευτικά «παρχάρια» - βοσκοτόπια. Ο ιστορικός της Σάντας Μιλτιάδης Νυμφόπουλος στο έργο του «Ιστορία Σάντας του Πόντου» γράφει: «Είναι χώρα πετρώδης, ψυχρή, άγονη, αποκλεισμένη από τα ομιχλώδη βουνά της, μόνο ο Θεός την έβλεπε» .