Ο ρόλος των ελληνικών ποντιακών κοινοτήτων Τραπεζούντας, Καυκάσου και Ρωσίας στην οικοδόμηση του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου

Εδώ θα παρουσιάσουμε το ρόλο της ελληνικής κοινότητας Τραπεζούντας - κυρίως των αστών εμπόρων και τραπεζιτών, που αποκτούν πλούτο από τις συνεχώς αναπτυσσόμενες δραστηριότητες - αλλά και των υπολοίπων Ελλήνων του Πόντου στην οικοδόμηση του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου.

Η απόφαση για την οικοδόμηση του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου λαμβάνεται στη συνεδρίαση της Αντιπροσωπείας της κοινότητας Τραπεζούντας το 1895, όπου εκλέγεται πενταμελής Επιτροπή Ανοικοδομήσεως του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου, η οποία λίγο αργότερα γίνεται επταμελής, αποτελούμενη από εξέχοντα στελέχη της ελληνικής κοινότητας, που διαπρέπουν στην οικονομία της πόλης. 

Πρόεδρος της επιτροπής είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες αστούς της πόλης, ο έμπορος - τραπεζίτης Κωνσταντίνος Θεοφύλακτος, του οποίου η τεράστια τριώροφη οικία - σημαντικό δείγμα αστικής κατοικίας των αρχών του αιώνα - κυριαρχεί με το μέγεθος και την αισθητική της ακόμη και σήμερα στο κέντρο της Τραπεζούντας, χρησιμοποιούμενη από τις τοπικές Αρχές ως μουσείο. Άλλα μέλη της επιτροπής: Αδαμάντιος Εφραιμίδης, Κωνσταντίνος Βελισσαρίδης, Γεώργιος Ακριτίδης, Θ. Φουντόπουλος, Παντελής Λαμπριανίδης και Γ. Φωστηρόπουλος

 Το γεγονός και μόνο ότι τα ονόματα των μελών της επιτροπής αναφέρονται πολύ ψηλά στον κατάλογο των δωρητών για την ανοικοδόμηση του Φροντιστηρίου, που παρατίθεται στη συνέχεια, δείχνει εκτός των άλλων και την υψηλή θέση που κατέχουν στην κλίμακα της κοινωνικής ιεραρχίας της πόλης.

Η Επιτροπή Ανοικοδομήσεως, μόλις συγκροτείται, αναθέτει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και την επίβλεψη στον κορυφαίο Τραπεζούντιο αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Ν. Κακουλίδη. 
Αυτός, μολονότι είναι εγκατεστημένος από χρόνια στην Αθήνα, όπου διατηρεί τεχνικό γραφείο, όχι μόνο αναλαμβάνει ευχαρίστως το έργο, αλλά και παρέχει εντελώς δωρεάν τις ανεκτίμητες υπηρεσίες του, δηλαδή τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, την επίβλεψη και αποπεράτωση του τεράστιου αυτού έργου. Σχεδιάζει το κτίριο του Φροντιστηρίου με νεοκλασικά χαρακτηριστικά, γεγονός που συνιστά ένα επιπλέον στοιχείο της ιδεολογίας του. 

Τη διεύθυνση της εκτέλεσης των εργασιών κατασκευής του κτιρίου αναλαμβάνει ο εργοδηγός Φιλ. Κοτζαμπασούλης.

Πρώτη ενέργεια της επιτροπής είναι να προχωρήσει ταχύτατα σε έρανο μεταξύ των Τραπεζουντίων και κατ' αυτό τον τρόπο να συγκεντρώσει το ποσό των 3.000 οθωμανικών λιρών, με τις οποίες αγοράζει τις οικοπεδικές εκτάσεις γύρω από το παλαιό κτίριο του Φροντιστηρίου, που είναι αναγκαίες για την ανέγερση ενός λαμπρού, τόσο ως προς το μέγεθος όσο και ως προς την αισθητική, κτιρίου.

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1899, ο Μητροπολίτης Τραπεζούντας Κωνστάντιος θεμελιώνει το κτίριο και οι εργασίες κατασκευής ξεκινούν. Κατά τη διάρκεια των εργασιών και μετά την εξάντληση των αρχικά συγκεντρωθέντων ποσών, η Επιτροπή Ανοικοδομήσεως βρίσκεται πολλές φορές μπροστά σε μεγάλες οικονομικές δυσκολίες, εξαιτίας των οποίων πολλές φορές απειλείται ακόμη και η ίδια η οικοδόμηση του κτιρίου. 

Τις δυσκολίες αυτές κατορθώνει να τις υπερβεί μέσω προσωρινών άτοκων δανείων που χορηγούν - εκτός από τη σημαντική τους οικονομική συνδρομή, η οποία παρατίθεται στη συνέχεια - οι πλούσιοι αστοί της πόλης Κ. Θεοφύλακτος, Γρ. Καπαγιαννίδης, Αδελφοί Ι. Μεταξά, Αδαμ. Εφραιμίδης, Παντ. Λαμπριανίδης, Αδελφοί Ι. Φωστηρόπουλου, Γεώρ. Ακριτίδης και Αδελφοί Βελισσαρίδη.

Οι εργασίες προχωρούν με γρήγορους ρυθμούς, αλλά τα έσοδα από τους εράνους δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις συνεχώς αυξανόμενες δαπάνες και προς στιγμήν απειλείται η διακοπή των εργασιών. 

Τότε, στις αρχές του 1901, ανατίθεται σε δύο εκλεκτά στελέχη της κοινότητας, τους Γεώργιο Φωστηρόπουλο και Κωνσταντίνο Βελισσαρίδη, η αποστολή μετάβασης στη Ρωσία και τον Καύκασο, όπου υπάρχουν ακμαίες ελληνικές ποντιακές κοινότητες, για τη συγκέντρωση των αναγκαίων χρηματικών ποσών για την αποπεράτωση του έργου, με τη βοήθεια των πολυάριθμων ελληνικών ποντιακών οικογενειών που διαμένουν εκεί από πολλές δεκαετίες. 

Η αποστολή διεκπεραιώνεται με απόλυτη επιτυχία και συγκεντρώνεται το σημαντικό ποσό των 42.000 ρωσικών ρουβλιών, με το οποίο υπερνικούνται οι δυσχέρειες και το μεγαλεπήβολο έργο ολοκληρώνεται με επιτυχία. Εκτός από το ποσό αυτό, οι Πόντιοι ομογενείς της Ρωσίας προσφέρουν και το ποσό των 16.500 ρουβλιών, έτσι ώστε η συνολική τους προσφορά για την οικοδόμηση του Φροντιστηρίου να φτάσει περίπου στο ποσό των 58.500 ρουβλιών, δηλαδή σε 7.208 χρυσές οθωμανικές λίρες.

Στον πίνακα που ακολουθεί περιλαμβάνονται με λεπτομέρεια όλες οι εισφορές που εισπράχθηκαν στην περιοχή Τραπεζούντας, τον Καύκασο και τη Ρωσία για την οικοδόμηση του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου

Εισφορές Ελλήνων Ποντίων υπέρ της ανεγέρσεως του κτιρίου του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας

Α. Από την περιοχή Τραπεζούντας 

Α/Α	Ονοματεπώνυμο δωρητή		Ποσό (Χρυσές		Σύνολο
			Οθωμ. Λίρες)
1	Κούσης και Θεοφύλακτος		1.000
2	Γρηγόριος Καπαγιαννίδης		500
3	Πέτρος & Παναγ. Καγκαλίδης		200
4	Παντελής Λαμπριανίδης (ρούβλια 1.000)		116
5	Χ '' Μουράτ Βαφειάδης		100
6	Χ' Γεώργιος Ακριτίδης		100
7	Β. και Ι. Σ. Ιωαννίδης		68
8	Τάντος Ουσταμπασίδης (ρούβλια 1.000)		116
9	Αδελφοί Βελισσαρίδη		70
10	Χ'' Γεώργιος Υφαντίδης		100
11	Αδελφοί Τσαλιγόπουλοι		50
12	Αδελφοί Φωστηρόπουλοι		50
13	Αντώνιος Κογκαλίδης		50
14	Υιοί Χ. Καπαγιαννίδη		50
15	Υιοί Γ. Σειρηνόπουλου		50
16	Αδελφοί Γ. Μεταξά		50
17	Ανδρέας Σιμώνωφ		50
18	Αδελφοί Π. Βαφειάδη		50
19	Υιοί Δ. Αργυρόπουλου		53,50
20	Ανδρέας Ι. Μεταξάς (φράγκα 1.000)		44
21	Αδ.Λ. Εφραιμίδης		40
22	Παρ. Θ. Γραμματικόπουλος		40
23	Ανώνυμος (Διά του Κ. Α. Θ.)		50
24	Ο Τραπεζούντας Κωνστάντιος		50
25	Παναγιώτης Αργυρόπουλος		35
26	Παναγιώτης Θεοφυλάκτου		40
27	Η Ιερά Μονή Σουμελά		105
28	Πέτρος & Νικόλ. Περσόπουλος		30
29	Βασίλ. Κ. Βασιλειάδης		30
30	Σπυρ. Παπαδόπουλος		30
31	Αδελφοί Β. Βαφειάδη		30
32	Κωνσταντίνος Αβραμίδης		30
33	Μιλτιάδης Παπαδόπουλος		30
34	Αδελφοί Τζαϊρίδη		30
35	Υιοί Ι. Ενεπέκογλου		30
36	Αδελφοί Ιορδ. Φωστηρόπουλου		25
37	Ν. & Π. Γραμματικόπουλος		25
38-50	Άλλα 13 άτομα ανά λίρες 20		260
51-60	Άλλα 10 άτομα ανά λίρες 15		150
61-65	Άλλα 5 άτομα ανά λίρες 12		60
66-91	Άλλα 26 άτομα ανά λίρες 10		260
92-233	Άλλα 141 άτομα με μικρότερα ποσά		457
	Σύνολο χρυσές οθωμανικές λίρες				4.709,50
Από το ποσό αυτό αφαιρούνται δωρεές που δεν συγκεντρώθηκαν μέχρι τη
στιγμή της σύνταξης της έκθεσης, λίρες 261,65, δηλαδή το συνολικό ποσό
που πρέπει να υπολογίσουμε είναι λίρες					4.447,85
Β. Από	περιοχή Ροστώβ Νότιας Ρωσίας (μέσω των Αδελφών
Ασλανίδη)
Αδελφοί Ι. & Α. Ασλανίδη			500
Λοιποί ομογενείς			45
Σύνολο					545
Γ. Από την Οδησσό της Κριμαίας
Παναγ. Ν	. Παυλίδης (λίρες Αγγλίας 100)		110
Ελευθ & Επαμ. Παπαδόπουλος (ρούβλια 1.000)			116
Υιοί Ηλ. Κωνσταντινίδη (ρούβλια 150)			17
Σύνολο					243
Δ. Από την περιοχή Ρεστ (Περσίας) με τη φροντίδα του Π. Κανδήλη
Παντελής Ηλ. Κανδήλης			10
Les petits fils Bonnet & Co. (ρούβλια 180)			20,88
Σύνολο					30,88
Ε. Από την Τιφλίδα
Γεώργιος Κουντούρωφ			100
Σύνολο					100
ΣΤ. Από το Νοβοτζερκάσκ
Παρασκευάς Π. Τζανισίτης		6
Σύνολο				6
Ζ. Από το Απίν
Αδελφοί Γρηγοριάδη (ρούβλια 300)		34,80
Σύνολο				34,80
Η. Από τη Γιάλτα της Κριμαίας
Νικόλαος Φολτώφ (ρούβλια 100)		11,57
Σύνολο				11,57
Ποσά που συγκεντρώθηκαν σε ρωσικά ρούβλια:
Θ. Στο Χοσάβ-Γιουρτ
Επαμεινώνδας Διαμαντόπουλος		125
Διάφοροι άλλοι		25
Σύνολο ρούβλια				150
I. Στη Στανίτζα (Λινείνη)
Αχιλλέας Καλλιφατίδης		100
Σύνολο ρούβλια				100
ΙΑ. Στο Μαϊκώπ (Νότιας Ρωσίας)
Κωνσταντίνος Χ. Λευίτης		5.000
Νικόλαος Καρυοφύλλης		1.000
Κωνσταντίνος Θ. Λευίτης		1.000
Ηλίας Κ. Θ. Λευίτης		500
Γεώργιος Α. Κυτρίδης		300
Ηρακλής Τερζόπουλος		200
Χαράλαμπος Δ. Λευίτης		200
18 άλλοι με μικρότερα ποσά		1.735
Βασίλειος Μελίδης		3.000
Χρήστος Λευίτης		1.000
Λάζαρος Καμπουρίδης		500
Ν. Δ. Αρβανιτόπουλος		300
Άλλοι με μικρότερα ποσά		800
Σύνολο ρούβλια				15.535
ΙΒ. Στη Σεβαστούπολη με τη φροντίδα του Ιάκ. Φωστηρόπουλου
12 διάφοροι με μικρά ποσά		260
Σύνολο ρούβλια				260
ΙΓ. Στο Βατούμ
Παναγιώτης Συμεωνίδης		200
Εργάται Αλκ. Εφραιμίδη		15,50
Ιωάννης Λαζάρεφ		5.000
Υιοί Αθαν. Αηδονόπουλου		200
Συμεών Συμεωνίδης		200
Αλκιβ. Εφραιμίδης		500
Αδελφοί Π. & Ν. Σιμώνωφ		500
Μιχαήλ Μιχαηλίδης		200
Μιχαήλ Παρασκευόπουλος		200
Θ. Γιαμάκ		100
Αδελφοί Καλαϊτζόγλου		100
Σπυρ. Λ. Ιβηρόπουλος		100
Ιωάννης Λαζαρίδης		100
Κ. Δ. Καλαντζόγλους		100
Χαρ. & Μαρ. Μουρατχανίδης		100
Κ. Γρηγοριάδης		100
Μιχ. Κεσίσογλου		100
Θεόδωρος Ασλανίδης		100
Δημ. Κουτζίδης		100
Τιμολέων Τριανταφυλλίδης		150
Χρ. Γρηγοριάδης		100
23 άλλοι με μικρότερα ποσά		730
Σύνολο ρούβλια				8.995,50
ΙΔ. Στο Ταϊγάνιο (Ταϊγανρόγκ)
Παπα- Ματθαίος Παπαδόπουλος		50
Σύνολο				50
ΙΕ. Στο Τομπρούκ
Επαμεινώνδας Γραμματικόπουλος		500
Σύνολο				500
ΙΣΤ. Στο Καρς
Χ'' Παναγιώτης Χαρίτωφ		100
Η σύζυγός του Σοφία		100
Σύνολο				200
ίΖ. Στο Σοχούμι
Χρίστος Σαμουρίδης		500
Αχιλλέας Ουσταμπασίδης		100
Γεώργιος Μεταξόπουλος		100
Απόστολος Τοκμετζώφ		100
Π. Βαφειάδης		100
Ν. Διαμαντόπουλος		100
Σάββας Λυπηρίδης		100
Δ. Κομνηνός		100
Ιωάννης Καλλιανίδης		100
Ελευθέριος Συργανίδης		100
11 άλλοι με μικρότερα ποσά, δηλ. συνολικά		250
Σύνολο				1.650
ίΗ. Στο Κρίμσκι (με τη φροντίδα της επιτροπής αποστολής)
Αγγελής Καλλιανίδης		1.500
Γ. Μακρίδης		500
Αριστείδης Ροδαφινός		300
Γ. Μαυροειδής		200
Ιωάννης Προδρομάς		200
Θεόδωρος Σαχινίδης		150
Αθηνά Προδρομά		100
Θεοφάνης Θεοφανίδης		100
Μηνάς Π. Προδρομάς		100
Π'' Ιωάννης Ανδρεάδης, εφημέριος της κοινότητας		100
Σπυρίδων Κατάσης		100
Ιορδάνης Ιωακειμίδης		100
Ζαφείρα Τσουβαλτζή		100
Νικόλαος Αλεπόπουλος		100
7 άλλοι με μικρότερα ποσά		235
Σύνολο				3.885
ίΘ. Στο Αικατερίνονταρ
Παναγιώτης Ακρίτας (λίρες οθωμανικές 500)		4.305
Αδελφοί Ασβεστόπουλοι		1.500
Δ. Σιουσμάν		500
Απόστ. Μικρόπουλος		300
Αδελφοί Πατζιάκωφ			300
Παναγιώτης Ιωακειμίδης			300
Γ. Ξανθόπουλος			300
Ανδρέας Σαραντίδης			250
Ι. Καγκελίδης			200
Ι. και Γ. Αντωνιάδης			200
Ιωάν. και Αθανάσιος Κατάσης			200
Γρ. Γραμματικόπουλος			200
Πέτρος και Ηρακλής Γραμματικόπουλος			200
Γ. Θωμαίδης			150
Ιωάννης Γαλανόπουλος			150
19 άλλοι ανά 100 ρούβλια ο καθένας			1.900
34 άλλοι με μικρότερα ποσά			1.120
Σύνολο					12.075
Κ. Στο Μπακού
Βασίλειος Κούσης			1.000
Αλέξανδρος Κούσης			900
Αχιλλέας Μαυρόπουλος			200
Ι. Ν. Παπαδοπουλος			100
Ν.Π. Μουσούρης			100
Κυριάκος Παπαντωνίου			100
33 άλλοι με μικρότερα ποσά			325
Το κατάστημα Κούση-Θεοφυλάκτου (για δεύτερη φορά)			650
Σύνολο					3.375
ΚΑ. Στο Πότι (με τη φροντίδα της επιτροπής)
Παναγιώτης Ζαροκοίλης			300
Επαμεινώνδας Καρπόζηλος			200
Ευριπ. και Αρκάδ. Καρπόζηλος			100
Κίμων Γκίλης			200
Αγησίλαος Αυγερινός			100
4 άλλοι με μικρότερα ποσά			95
Σύνολο					995
ΚΒ. Στην Ανάπα (Με τη φροντίδα της επιτροπής)
Χαράλαμπος Μουμούλωφ			1.000
Ιωάννης Πασιάνωφ			1.000
Κ. Καρυοφύλλης		400
Δ. Τριπολίτωφ		200
Σύνολο				2.600
ΚΓ. Στο Πιετιγόρσκι (Με τη φροντίδα της επιτροπής)
Νικόλαος Παπαϊωάννου		200
Κωνσταντίνος Μιχαηλίδης		200
Γρηγ. Γρηγοριάδης		300
5 άλλοι με μικρότερα ποσά		105
Σύνολο				805
ΚΔ. Στο Σίβρισκι (Με τη φροντίδα Παν. Σαρηπανίδη)
Παν. Σαρηπανίδης		50
24 άλλοι με μικρότερα ποσά		245
Σύνολο				295
ΚΕ. Στο Αρμαβίρ
Κανσταντίνος Τζιώρτζογλου		100
Σύνολο		100
ΚΣΤ. Στο Βλαδικαυκάς (Με τη φροντίδα της επιτροπής)
Π. Μαραντίδης		500
Σοφία Μιχαήλωφ		100
Αλεξάνδρα Ιωσηφάντωφ		100
Ιωάννης Μαρτακίδης		100
Κωνστ. Παζτούβα		100
22 άλλοι με μικρότερα ποσά, συνολικά		374
Σύνολο				1.274
ΚΖ. Στο Νοβοροσίσκ (Με τη φροντίδα της επιτροπής)
Αδελφοί Σταύρου Καλλιβάζη		200
Ευθύμιος Εμινίδης		300
Ανδρέας Σαβουλίδης		100
16 άλλοι με μικρότερα ποσά, συνολικά		455
Σύνολο				1.055
Δηλαδή, συνολικά εισπράχθηκαν από τους Ποντίους της Καυκάσου και της Περσίας τα εξής ποσά:				Ρωσίας, του
Α) Σε χρυσές οθωμανικές λίρες Σύνολο Β) Σε ρωσικά ρούβλια Σύνολο		971,25 58.505

Με τη μετατροπή αυτών σε χρυσές οθωμανικές λίρες και την πρόσθεση όλων των ποσών που χρησιμοποιήθηκαν συνολικά για την οικοδόμηση του σχολείου, έχουμε την εξής ανακεφαλαίωση:

 ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ των χρηματικών ποσών που εισπράχθηκαν στην Τραπεζούντα, τη Ρωσία και τον Καύκασο για την οικοδόμηση του Φροντιστηρίου, σε

χρυσές οθωμανικές λίρες.

1.   Στην Τραπεζούντα........................................................ 4.447,85

2.   Στη Ρωσία, Καύκασο, Περσία...................................... 7.208,41

3.   Κληροδοτήματα στην Τραπεζούντα και Ρωσία.......... 314,34

4.   Έκτακτες συνδρομές μαθητών, εκκλησιών κ.λπ.......... 100,82

5.   Από πωλήσεις υλικών....................................................... 251,22

Γενικό σύνολο εισπραχθέντων ποσών: 12.322,64

Με το ποσό αυτό οικοδομήθηκε το νέο κτίριο του Φροντιστηρίου. Το κόστος, όμως, κατασκευής του κτιρίου θα πρέπει να θεωρηθεί κατά πολύ υψηλότερο, αν συνυπολογιστούν τόσο η απόφαση της κυβέρνησης για την απαλλαγή από τους τελωνειακούς δασμούς των υλικών που εισήχθησαν από το εξωτερικό (υπολογίζονται σε 2.000-3.000 χρυσές οθωμανικές λίρες), όσο και οι διευκολύνσεις που προσέφερε η εταιρεία μεταφοράς των υλικών (Paquet et Co), η οποία προχώρησε σε μεγάλη έκπτωση του ναύλου μεταφοράς τους.

Μια εκτίμηση του πιθανού κόστους σε σημερινές τιμές μας παρέχει ο συγγραφέας που μας παραθέτει τα στοιχεία αυτά. Με μια σειρά υπολογισμών, φτάνει στο συμπέρασμα ότι το συνολικό κόστος οικοδόμησης του Φροντιστηρίου φτάνει (σε τιμές του 1970 οπότε έγινε η μελέτη) περίπου σε 24.000.000 δραχμές. Αν δε υπολογίσουμε κατά προσέγγιση - και με βάση τον υπολογισμό αυτό - ότι 31 χρόνια μετά (δηλαδή το 2001) το κόστος κατασκευής έχει ανέβει περίπου κατά 100-130 φορές, φτάνουμε σε ένα ποσό περίπου 2.500.000.000 - 3.100.000.000 δισεκατομμυρίων δραχμών σε σημερινές τιμές, που σημαίνει ένα τεράστιο και πρωτοφανές επίτευγμα ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Η Έκθεση της Επιτροπής Ανοικοδομήσεως παρουσιάζεται στη συνεδρίαση της Αντιπροσωπείας της κοινότητας της 6 Ιουνίου 1903. Παράλληλα - κατόπιν παρακλήσεως της επιτροπής - έχει οριστεί από την Αντιπροσωπεία της κοινότητας και τριμελής Επιτροπή Ελέγχου των οικονομικών της Επιτροπής Ανοικοδομήσεως, αποτελούμενη από τρία εξέχοντα στελέχη της κοινότητας και ταυτόχρονα της οικονομικής ελίτ της πόλης, τους Χρήστο Μεταξά, Γεώργιο Κοκκινίδη και Ιορδάνη Ενεπέκογλου. Η επιτροπή αυτή, μετά το λεπτομερή έλεγχο όλων των σχετικών παραστατικών, βρίσκει ότι όλα έγιναν καλώς και καταθέτει την Έκθεσή της στο Μητροπολίτη Τραπεζούντας, ως πρόεδρο της Αντιπροσωπείας, στις 5 Δεκεμβρίου 1904.

Από την παράθεση του μακροσκελούς αυτού πίνακα των ονομάτων που συνεισέφεραν οικονομικά στην οικοδόμηση του νέου κτιρίου του Φροντιστηρίου, προκύπτουν ασφαλώς μερικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

Πρώτα - πρώτα φαίνεται καθαρά ότι όλοι σχεδόν οι Πόντιοι, τόσο στην Τραπεζούντα όσο και αυτοί που έχουν εγκατασταθεί ως μετανάστες στη γειτονική ομόδοξη Ρωσία και τον Καύκασο, προσφέρουν ο καθένας κατά τις δυνάμεις του, θεωρώντας προφανώς ότι κατ' αυτό τον τρόπο συμβάλλουν στην οικοδόμηση ενός μέλλοντος περισσότερο φωτεινού για τον ποντιακό ελληνισμό, που θα εγγυάται η συγκρότηση ενός σημαντικού σχολικού μηχανισμού, με στόχο όχι μόνο να αναπαραγάγει τις ιδέες και αξίες του, αλλά επιπλέον θα τον βοηθήσει να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται στις συνθήκες εκφυλισμού της άλλοτε κραταιάς οσμανικής αυτοκρατορίας.

Γίνεται φανερό, επίσης, ότι στην τιτάνια αυτή προσπάθεια καθοριστικός είναι ο ρόλος των Ποντίων αστών, τραπεζιτών και εμπόρων, οι οποίοι συμμετέχουν όχι μόνο με τις - άμεσες - γενναίες οικονομικές παροχές, αλλά και με τη χορήγηση άτοκων δανείων και ακόμη με την προσωπική τους εργασία, για τη διεκπεραίωση της οποίας αφιερώνουν τεράστια ποσότητα χρόνου μέσω των διαφόρων επιτροπών, που είναι απαραίτητες για την ολοκλήρωση του έργου, αλλά και των επαφών και συζητήσεων με διαφόρους ανθρώπους που έχουν τη δυνατότητα να στηρίξουν αυτή τη μεγαλειώδη προσπάθεια.

 Η συμβολή τους αυτή ερμηνεύεται από την πιεστική ανάγκη στελέχωσης των υπό ραγδαία άνοδο επιχειρήσεών τους με στελέχη έστω και στοιχειωδώς καταρτισμένα, τα οποία μπορεί να προσφέρει ένας σχολικός μηχανισμός με τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις.

 Ένας μηχανισμός που, παράλληλα με την αναπαραγωγή της ιδεολογίας του ποντιακού ελληνισμού, θα συνδέει την εκπαίδευση με την παραγωγή. Αυτή ειδικά την τελευταία αναγκαιότητα προωθεί ο νέος Διευθυντής του Φροντιστηρίου (1903) Νικόλαος Λιθοξόος, ο οποίος - όπως ήδη έχει προαναφερθεί - το 1904 εισηγείται και καθιερώνει την ίδρυση Εμπορικού τμήματος στην τελευταία τάξη του Φροντιστηρίου, με ανάλογο Αναλυτικό Πρόγραμμα, όπου στο εξής φοιτούν μαθητές που θέλουν να στελεχώσουν τις ελληνικές τραπεζικές και εμπορικές επιχειρήσεις και γενικά όσοι επιθυμούν να ασχοληθούν με τις επιχειρήσεις και το εμπόριο.

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ»

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 24

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΑΝΤΩΝΗ Υ. ΠΑΥΛΙΔΗ

ΤΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ (1900-1914)

και η ιδεολογική κυριαρχία των Ελλήνων στον Πόντο