ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ

Ως προς την ευθύνη ημών των Αμερικανών για την καταστροφή των Χριστιανών της Εγγύς Ανατολής γράφω με μεγάλο δισταγμό και θλίψη και πρέπει να περιορισθώ στην έκθεση ορισμένων διεθνώς γνωστών γεγονότων. .

Οι μέρες και οι μήνες πού προηγήθηκαν των τρομερών γεγονότων της Σμύρνης ήταν γεμάτοι απ' τον θόρυβο πού είχαν προκαλέσει οι παραχωρήσεις και η φιλότουρκη προπαγάνδα πού είχαν κάμει τότε οι Chester (πατέρας και γυιός). Τα ενθουσιώδη φιλότουρκα άρθρα των στον τύπο είναι ακόμα πρόσφατα στη δημόσια γνώμη.

 Αλλά και άλλοι συγγραφείς φιλότουρκοι και αντιχριστιανοί κινούνταν πολύ δραστήρια, μερικοί απ' αυτούς χωρίς αμφιβο­λία κερδίζοντας έτσι τον επιούσιο. Οι Τούρκοι είχαν δυναμώσει οικονομικά. Ασχολούνταν με το ξεκοκκάλιασμα των περιουσιών των Χριστιανών και είχαν «ενθυλακώσει».

Οι επιτήδειοι εξευρωπαϊσμένοι κύκλοι Τούρκων κατοίκων της Κων/πόλεως αύξησαν σε μέγιστο βαθμό τις περιποιήσεις και τη φιλοξενία πού χάριζαν στους ξένους διπλωμάτες. Το είδος αυτό των ανθρώπων της Ανατολής είναι οι πιο ευπρόσδεκτοι και γοητευτικοί άνθρωποι στον κόσμο.

 Η μορφωμένη Χανούμ είναι επίσης τρομερά ελκυστική και έχει μια δελεαστική χάρη, πού σπάνια την έχουν οι αδελφές της πού ανήκουν σε άλλα έθνη. Όταν μερικές απ' αυτές βγάλουν το «γιασμάκι» τους και δείξουν τα χαριτωμένα τους πρόσωπα μέσα στην Πόλη, δεν δυ­σκολεύονται πολύ να πείσουν τους διπλωμάτες ότι είναι χειραφετημένες και ότι η πολυγαμία είναι κάτι ξεπερα­σμένο για τους Μωαμεθανούς· ότι οι Έλληνες έκαψαν τη Σμύρνη, ότι ενάμισι εκατομμύριο Χριστιανοί στην πραγματικότητα αυτοκτόνησαν και δεν σφάγηκαν πραγματικά, η οτιδήποτε άλλο επιθυμούν.

Πώς μπορεί κανείς να μην πιστεύει οτιδήποτε όταν μεταφερθεί στην εποχή Χαρούν Αλ Ρασίντ και βρίσκεται μέσα σ' ένα μέγαρο γεμάτο τριαντάφυλλα του Κασμίρ και πάνω σ' ένα χαλί μαγεμένο;

Ο αντιπρόσωπος μας στην Κωνσταντινούπολη Ναύαρχος Mark I. Bristol είναι μια προσωπικότητα πάρα πολύ γοητευτική: τίμιος, γενναίος, μεγαλόψυχος με συμπεριφορά ανοιχτόκαρδη και ελκυστική. 

Με την λεπτή και μα­γνητική έλξη του πρόσχαρου και υποχρεωτικού χαρακτήρος του συγκεντρώνει ολόγυρα του, οπουδήποτε και αν βρίσκεται, μια ομάδα θαυμαστών και μαθητών, οι οποίοι υπερασπίζονται τον ναύαρχο και κάθε τι πού σκέπτεται και κάμνει.

Οι αξιωματικοί του Ναυτικού πού έρχονταν στη Σμύρνη υστέρα από αίτηση του Προξενείου ήταν αντιπρο­σωπευτικοί τύποι του μέσου Αμερικάνου αξιωματικού του Ναυτικού, κύριοι με κατανόηση υψηλού βαθμού και με ικανότητα πού θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί σχεδόν τέλεια. 

Έρχονταν στη Σμύρνη με ορισμένες διαταγές, τις οποίες θεωρούσαν επιβεβλημένο καθήκον να εκτελέσουν. Εκτελούσαν εκεί όλα τα καθήκοντα τους τέλεια και σω­στά και επιτέλεσαν θαύματα σχετικά με τη σωτηρία προσφύγων μετά την πυρκαγιά.

Γι αυτό ένοιωσα μεγάλη αμηχανία όταν μια Αμερικανίδα κυρία της Σμύρνης με πληροφόρησε ότι ένας απ' τους αξιωματικούς είχε πεί ότι ήταν «φιλότουρκος». Ένας άλλος, διοικητής μονάδος, εξεφράσθη με παρόμοιο τρόπο στην Αθήνα, σε ένα γεύμα, κατά τη διάρκεια μιας απ' τις διαδρομές πού έκαμναν τα αντιτορπιλικά μεταξύ της πόλεως αυτής και της Σμύρνης.

Όταν στα 1922 πήγα στη Στρατιωτική και Ναυτική Λέσχη στην Ουάσιγκτον, και ρώτησα έναν αξιωματικό του Ναυτικού ανωτέρου βαθμού αν ήταν αλήθεια ότι ήταν φιλότουρκος αυτός μου απάντησε:

«Μάλιστα, είμαι, γιατί όταν ήμουν μικρός με ανάθρεψαν με την ιδέα πώς οι Τούρκοι διαρκώς κυνηγούσαν Έλληνες και Αρμενίους μ' ένα μαχαίρι στο χέρι. Ε λοιπόν: έχω πάει πολλές φορές εκεί πέρα στην Κων/πολη και δεν έχω δεί τίποτε τέτοιο, έτσι κατέληξα στο συμπέρασμα πώς ολ' αυτά ήταν μια αρλούμπα».

Και αυτά μεν τα καταλαβαίνει κανείς. Ο καθένας έχει δικαίωμα να έχει τις γνώμες του, αδιάφορο σε ποιες α­ποδείξεις η σε ποιους συλλογισμούς τις στηρίζει. Εκείνο πού μου έκαμνε έκπληξη εμένα ήταν η ιδέα πού είχα πώς οι αξιωματικοί πού έρχονταν στη Σμύρνη είχαν διαταγές να είναι ουδέτεροι.

Κάποτε καθόμουν στην αίθουσα αξιωματικών ενός απ' τ' αντιτορπιλικά μας πού ήταν αγκυροβολημένο στον λιμένα της Σμύρνης. Σε μια στιγμή πού η σφαγή είχε αρχίσει να παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις ένας ανταποκριτής εφημερίδος πού ήταν επιβάτης του ίδιου πολεμικού, μπήκε στην αίθουσα, άνοιξε τη γραφομηχανή του και άρχισε να γράφει. Όταν είχε τελειώσει μισή σελίδα περίπου, τη διάβασε με προσοχή, την έβγαλε απ' τη μηχανή και είπε: «Δεν μπορώ να στείλω αυτήν την κουταμάρα. θα μου κάνει κακό στην Κων/πολη. Πρέπει να ασχοληθώ με Ελλη­νικές ωμότητες». 

Πολλές φορές αναρωτήθηκα τι εννοούσε μ' αυτά πού είπε. Καθόμουν πολύ κοντά του και τον άκουσα πολύ καθαρά. Ας ανασκοπήσουμε σύντομα την κατάσταση, πού έδωσε στους Τούρκους την ικανότητα κατά το σωτήριον έτος 1922 να συμπληρώσουν την εξόντωση των Χριστιανών στην Εγγύς Ανατολή: 

Οι Γερμανοί ήταν επί αρκετό διάστημα οι ενεργητικοί σύμμαχοι των Τούρκων και κατά το ίδιο διάστημα εξοντώθηκαν ένα εκα­τομμύριο Αρμένιοι και πολλές χιλιάδες Έλληνες· μετά την ανακωχή και στην διάρκεια της περιόδου πού κατέληξε στην καταστροφή της Σμύρνης και στις σφαγές πού την συνόδευσαν, οι Γάλλοι και οι Ιταλοί ήταν σύμμαχοι των Τούρκων και τους έδωσαν ηθική και υλική ενίσχυση· οι Άγγλοι δεν βοήθησαν τους Έλληνες, αλλά περιορίσθηκαν στην δημοσίευση μιας περιγραφής των τρομερών γεγονότων πού είχαν λάβει χώρα μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία· οι Αμερικανοί κέρδισαν την φήμη των Τουρκόφιλων, πιστών φίλων των Τούρκων, πού χάρη στη φιλία τους αυτή, θα πετύχαιναν στο τέλος την άδεια να βάλουν σε εφαρμογή μεγάλα σχέδια πού θα κατέληγαν στην α­νάπτυξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και, ενδεχομένως, θα γέμιζαν τα πορτοφόλια μερικών Αμερικανών.

 Οι Τούρκοι πίστευαν με μεγάλη πεποίθηση ότι η εμπορική φιλαργυρία θα μας εμπόδιζε να επέμβουμε σχετικά με τις θηριωδίες τους και ότι δεν θα μας άφηνε ούτε καν να τις καταδικάσουμε αυστηρά.

Ποτέ σε όλη την ιστορία του κόσμου δεν είχαν οι Τούρκοι μια τόσο καλή ευκαιρία να κορέσουν το πάθος τους για να χύσουν αίμα Χριστιανικό, χωρίς να φοβούνται την επέμβαση η την κατάκριση άλλων.

Η πρώτη συνδιάσκεψη της Λωζάννης τελείωσε, χωρίς να επιτευχθεί συμφωνία, στις 7 Φεβρουαρίου 1923 και η δεύτερη άρχισε στις 23 Απριλίου του ίδιου χρόνου. Στις 10 Απριλίου του ίδιου χρόνου, η Εθνική Συνέλευση της Αγκύρας επικύρωσε τις «Παραχωρήσεις των Chester». Επειδή οι όροι των Παραχωρήσεων αυτών συγκρούονταν σε σοβαρό βαθμό με τα Γαλλικά και τα Αγγλικά συμφέροντα, η ημερομηνία της επικυρώσεως των είναι πάρα πολύ ενδεικτική.

Οι παραχωρήσεις αυτές είναι τώρα νεκρές και ουδέποτε είχαν τόσο μεγάλη σημασία ώστε να προκαλέσουν μια σοβαρή ρήξη μεταξύ των Ηνωμ. Πολιτειών και οιασδήποτε Ευρωπαϊκής δυνάμεως. Το Υπουργείο Εξωτερικών αρνήθηκε ότι είχε υποστηρίξει επίσημα το σχέδιο εκείνο και πρέπει να του δώσουμε πίστη σχετικά με αυτόν τον ισχυρισμό του. Αυτό όμως δεν εμπόδισε μια γενική πεποίθηση στην Τουρκία ότι το σχέδιο είχε την ιδιαίτερη προ­στασία της Αμερικανικής Κυβερνήσεως. Μια τέτοια πεποίθηση ήταν εύκολο να δημιουργηθεί στην Τουρκία, όπου ακόμα και τα Ιεραποστολικά Σχολεία θεωρούνταν απ' όλους σαν κυβερνητικά ιδρύματα.

Εν πάση περιπτώσει δεν είναι πιθανό πώς θα εισρεύσουν μεγάλα ποσά Αμερικανικών κεφαλαίων στην Τουρ­κία. Οποιοδήποτε και αν είναι το δημόσιο αίσθημα η οτιδήποτε απάθεια και αν υπάρχει σχετικά με τη μοίρα μερι­κών εκατομμυρίων συνανθρώπων μας πού ολολύζουν ενοχλητικά όταν σφάζονται η όταν τα μέλη των οικογενειών τους αποσπώνται το ένα από τ' αλλά, η όταν τους αρπάζουν τα σπίτια τους, το κεφάλαιο είναι προσεκτικό· δεν έχει εμπιστοσύνη σε σιδηρόδρομους πού κατασκευάζονται σε χώρες με κατεστραμμένες πόλεις, ούτε συνδυάζει την ευημερία και πρόοδο με τις σφαγές.

Και μέσα σε όλο αυτό το ανακάτεμα των συγκρουόμενων συμφερόντων κατά τη διάρκεια του οποίου οι Τούρκοι εξακολουθούσαν τις σφαγές, ο προσεκτικός παρατηρητής εντυπωσιάζεται από ένα πράγμα — απ' την δι­αύγεια της διορατικότητας του John Bull και την ακρίβεια και σταθερότητα των σκοπών του· ήξερε τι ήθελε και το πήρε. Υπάρχουν άφθονα πηγάδια πετρελαίου στο Maidan I Naftun, από τα όποια το πετρέλαιο μεταφέρεται με α­γωγούς στη Mukamra, όχι μακριά απ' τη Βασόρα, επάνω στον Περσικό Κόλπο, οπού οι Άγγλοι αποβιβάσθηκαν νωρίς κατά τη διάρκεια του (Α' Παγκοσμίου) πολέμου. Υπάρχουν πλούσιες πετρελαιοφόρες πηγές στη Μουσούλη. Ο στρατηγός Townsend κατευθυνόταν προς τα κει όταν οι Τούρκοι τον σταμάτησαν στην Kut El Mara, αυτό όμως δεν σταμάτησε τον Cousin John. Αυτός βρίσκεται τώρα στη Μουσούλη και οι Τούρκοι θα ήθελαν πολύ να δώ­σουν τη Μουσούλη στον Ναύαρχο Chester και τους άλλους. Κανείς δεν απορεί πού το State Department λέει ότι το ίδιο παρέμεινε έξω απ' όλα αυτά.

Τζορτζ  Χορτον

Προξένου και Γενικού Προξένου των Ήνωμ. Πολιτειών στην Εγγύς Ανατολή επί τριάντα χρόνια