Βαθιά επίδραση των γιορτών στη ζωή του λαού

Η βαθιά επίδραση που ασκούν οι μεγάλες γιορτινές μέρες στη ζωή του λαού, προσφέ­ρονται στις γενιές που θα έρθουν, μέσα από μια, πραγματικά, γόνιμη λαογραφία, που αδιάκοπα συνεχίζεται, σαν ζωντανός φορέας ή, τουλάχι­στον, σαν πρόκληση απαθανάτισης ορισμένων χαρακτηριστικών στοιχείων της ίδιας της ζωής του λαού. Οι διάφορες μορφές θρησκευτικότη­τας, με την ποικιλία που έχουν πάρει, δημιούρ­γησαν μια κατάσταση.

Καινούργια ήθη και έθιμα, που πηγάζουν από τον χαρακτήρα του λαού και τη ζωή του, διαφο­ρετικά κατά τόπους και λαούς, είναι χυμένα μέσα στη νεοελληνική λογοτεχνία, που και αυτή, όπως και η λαογραφία, άντλησε πολλές φορές τις πηγές της από τα στοιχεία αυτά της λαϊκής ζωής.

Ιδιαίτερα, μάλιστα, η λατρεία της ορθόδοξης εκκλησίας και πιο πολύ η λατρεία του ελληνικού λαού έχει γεννήσει πολλά καινούργια ήθη και έθιμα, που κατά βάση χαρακτηρίζουν και μας βοηθούν να γνωρίσουμε τον λαό και τις συνήθειές του.

Οι μεγάλες γιορτές, χωρίς καμιά αμφιβολία, αποτελούν πλουτοφόρα και ανεξάντλητη πηγή για τη λογοτεχνία και τη λαογραφία.

 Μπο­ρούμε, μέσα από τις δοξασίες, τα ήθη και έθιμα, τις παραδόσεις, να βρούμε πλούσια λαογραφικά στοιχεία, που αν μελετηθούν πλατύτερα και ερευνηθούν, χαρακτηρίζουν όλες τις εκδηλώσεις του λαϊκού βίου.

 Φυσικά, αυτά τα στοιχεία, με τη μυθοποίηση, με την οποία τα πλούτι­σε η θηλυκή φαντασία του λαού, έχουν ταυτιστεί τόσο, που δεν μπορεί κανείς να ξεχωρίσει εύκολα τον θρύλο από την πραγματικότητα.

Πολύτιμα στοιχεία - ενδιαφέρουσες ειδήσεις -, πραγματικά χαρακτη­ριστικά, εξαφανίζονται, γιατί αφομοιώνονται με κατάλληλο τρόπο στην αφήγηση, την προερχόμενη από την παράδοση, και έτσι δυσκολεύεται ο ερευνητής να βρει τις ανάλογες εκδηλώσεις και πληροφορίες που θέλει.

Ωστόσο, αυτή η ανάμιξη θρύλου και πραγματικότητας φαίνεται ότι είναι πολύ αρεστή στον λαό, όπως διαπιστώνεται ξεκάθαρα και σε άλλες μορφές της ζωής. Στο βάθος του θρύλου, που καλύπτει τις αφηγήσεις για μια μεγάλη γιορτή, ενυπάρχει, οπωσδήποτε, το πραγ­ματικό στοιχείο, που σχεδόν εξαφανίζεται έντεχνα με τη μυθοπλαστι­κή ικανότητα.

Ο λαϊκός αφηγητής δημιουργεί μια εντελώς πρωτότυπη ατμόσφαιρα, με τις μυθοπλαστικές παραδρομές και τις παρεμβολές δοξαστικών θρησκευτικών στοιχείων, αλλοιώνοντας την πραγματικό­τητα, αλλά προκαλώντας πιο έντονο ενδιαφέρον. Φυσικά, δεν ενδια­φέρει στον αφηγητή αν όλα είναι αληθινά. Αρκεί να προκαλούν ή να παίζουν τον ρόλο ενός κατηχητή.

Παραδόσεις και παραμύθια, παροιμίες και δίστιχα, τροπάρια και λατρευτικοί ύμνοι, ήθη και έθιμα διάφορα, προλήψεις και τοπωνύμια, αφηγήσεις και ιστορίες, μαγείες και ξωτικά ένα αστείρευτο θησαυρο­φυλάκιο, υλικό που πολύ συχνά μένει ανολοκλήρωτο, γιατί η φαντασία του μυθοπλάστη αφηγητή, του ίδιου του λαού, δηλαδή, το μεταμο­σχεύει, δίνοντάς του μια εντελώς διάφορη μορφή, εκτός του ότι όλα αυτά αποτελούν μνημεία λόγου και πολιτισμού, δίνουν τον χαρακτήρα του λαού, πηγάζουν από τον ίδιο τον λαό και εμπνέονται από πραγ­ματικά γεγονότα, που με τη διαδοχική αφήγηση, από γενιά σε γενιά, αλλάζουν διαρκώς μορφές και μυθοποιούνται.

Αυτό το βασικό και ανεξάντλητο υλικό δανείστηκε πολύ συχνά και η νεοελληνική λογοτεχνία και το χρησιμοποίησε, δίνοντάς του τα κα­λούπια της λόγιας παράδοσης, αφαιρώντας όσο είναι δυνατόν ή αρε­στό τη μυθοποίηση, για να την πλησιάσει πιο κοντά στη ζωή, για να το κάνει προσιτό στον άνθρωπο.

Φόρη Παροτίδη

Λογοτέχνη-Δημοσιογράφου

(Απόσπασμα από μεγαλύτερο άρθρο του αλησμόνητου συγγραφέα)