Η συμμετοχή
της Γαλλίας στην τραγωδία της Εγγύς Ανατολής είναι γνωστή. Δεν έχει κανείς
ανάγκη να ψάξει πολύ για να βρει τα κίνητρα της:
Ένα
ειλικρινές, πικρό και καθαρό μίσος εναντίον του Βασιλέως Κωνσταντίνου και για
κάθε τι πού έχει σχέση με κείνον και
καχυποψία σχετικά με την επέκταση της Αγγλίας σε μια περιοχή, επάνω στην οποία
η ίδια η Γαλλία είχε αφιερώσει μεγάλη προσοχή επί πολλά χρόνια. Γάλλοι κεφαλαιούχοι και η Γαλλική Κυβέρνηση έκαναν
σοβαρές επενδύσεις μέσα στην Τουρκία και είχε
αναπτυχθεί Γαλλική προπαγάνδα από ένα ευρύ δίκτυο Καθολικών Σχολών πού
υποστηρίζονταν επίσημα, των οποίων οι σκοποί, σε ότι αφορούσε τα κυβερνητικά
συμφέροντα, ήταν να προσελκύσουν τους ντόπιους νέους και να τους κάνουν Γάλλους υπηκόους.
Επέκταση
η επικρατούσα επιρροή της Αγγλίας η άλλου κράτους μέσα στην Τουρκία θα σήμαινε
να διακινδυνεύσουν τα μεγάλα χρηματικά ποσά πού είχαν επενδυθεί εκεί απ τους
Γάλλους και να πάνε χαμένα τόσα χρόνια υπομονητικής
εργασίας.
Η εισβολή
αυτή μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία διατυπώθηκε με θαυμαστό τρόπο σε μια
διάλεξη πού έδωσε στα 1922 ο κ. Passereau, Διευθυντής του Γαλλικού Commercial Bureau της Κων/πόλεως και δημοσιεύθηκε εκτενώς στην Echo de France της Σμύρνης. Ιδού μερικά αποσπάσματα απ αυτή:
«Σήμερα ο
καθένας συνδέει ασυναίσθητα τόπους σαν την Κωνσταντινούπολη, την Ιερουσαλήμ, τη
Βηρυτό, τη Συρία και τον Λίβανο με τη
Γαλλική επιρροή και εδώ παρουσιάζονται τω όντι
σχεδόν αμέτρητες αποδείξεις των πολλών τρόπων με τους οποίους οι Γάλλοι ασκούν
σήμερα και έχουν ασκήσει επί πολύν καιρό ευρύτατη και ευεργετική επιρροή από
το ένα άκρο της Ανατολής μέχρι το άλλο.
«Σχολεία
δικά μας, κοινωφελή ιδρύματα, νοσοκομεία, γηροκομεία, άσυλα ορφανών και εκθέτων
έχουν ιδρυθεί σε κάθε σημείο της Ανατολής. Σε κάθε πόλη του εσωτερικού, σε όλα
τα σημαντικά χωριά καθ όλο το μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών, τελειωμένα η
υπό κατασκευή, υπάρχουν σχολεία και Γάλλοι διδάσκαλοι, άνθρωποι πού διδάσκουν
στα παιδιά τη δόξα της Γαλλίας, τη γλώσσα μας, την ιστορία μας.
«Ας κάμωμε τώρα μια ανασκόπηση των Γαλλικών
οικονομικών συμφερόντων μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και ας ιδούμε σε ποιο βαθμό η Γαλλική επιρροή έκαμε
αισθητή την παρουσία της απ' αυτή την άποψη. Μερικά απ' τα συμφέροντα αυτά
απαριθμούνται παρακάτω και περιγράφονται λεπτομερώς:
«Οθωμανικό
Δημόσιο Χρέος: Το μερίδιο της Γαλλίας στο Δημόσιο χρέος, εξωτερικό και
εσωτερικό, είναι 250.000.000.000 φράγκα η 60,31% του κεφαλαίου ολοκλήρου του
χρέους. Το υπόλοιπο του χρέους μοιράζεται κυρίως μεταξύ της Αγγλίας και της
Γερμανίας, και ανέρχεται ως προς την πρώτη στα 14,19%, ως προς την δεύτερη στα
21,31%.
«Τουρκικά
Δάνεια: Η ιστορία των κυβερνητικών Δανείων στην Τουρκία, χρονολογείται απ' τον
Κριμαϊκό Πόλεμο. Από την εποχή εκείνη και δώθε η Γαλλία επενέβαινε αδιάκοπα σε
κάθε περίσταση πού απειλείτο το Δημόσιο Χρέος από εσωτερικές δυσκολίες, είτε
κάτω απ' τη μορφή βοηθείας στην αναδιοργάνωση είτε με οικονομική βοήθεια.
«Γαλλικές
ιδιωτικές επιχειρήσεις μέσα στην Τουρκία: Η Γαλλία έχει επενδύσει μέσα στην
Οθωμανική Αυτοκρατορία 1.100.000.000 φράγκα περίπου σε ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Η συμμετοχή της στις βιομηχανικές δραστηριότητες της Αυτοκρατορίας ανέρχεται
στα 53,5% του συνόλου, με 13,68% πού αναλογούν στη Μεγ. Βρετανία και 32,77%
στη Γερμανία.
Οι σχετικές
οργανώσεις περιλαμβάνουν δραστηριότητες υπό την μορφή τραπεζών, σιδηροδρόμων,
λιμένων, εγκαταστάσεων ηλεκτρικής ενεργείας, τηλεφώνων, τροχιοδρόμων κλπ. και
εκτείνονται σε όλο το έδαφος του Τούρκικου κράτους και περιβάλλουν την
οικονομική ζωή της Ανατολής με ένα δίκτυο Γαλλικών συμφερόντων. (Ανάμεσα στα
συμφέροντα αυτού του είδους πού ανέφερε ο ομιλητής είναι η Αυτοκρατορική
Οθωμανική Τράπεζα και άλλες Τράπεζες, το Μονοπώλιο του Καπνού κλπ.).
«Σιδηρόδρομοι:
Η Γαλλία έχει υπό κατασκευή και εκμετάλλευση 2077 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών
γραμμών με επενδυμένο κεφάλαιο 550.238.000 φράγκα, ενώ η Γερμανία έχει
αντίστοιχα 2.565 χιλιόμετρα και η Αγγλία 610 χ.μ. Η Γαλλία έχει επενδύσει μέσα
στην Τουρκία 42.210.000 φράγκα σε μεταλλεία, καθώς επίσης 80.000.000 φράγκα
περίπου σε προκυμαίες και λιμένες».
Επί πλέον ο
ομιλητής δίδει έναν κατάλογο από τριάντα εννέα επιχειρήσεις διαφόρων ειδών,
όπου περιλαμβάνονται βιομηχανικές, εμπορικές, ασφαλιστικές, ατμοπλοϊκές και
άλλες εταιρείες. Θα πρέπει να τονισθεί ότι οι επενδύσεις πού απαριθμήθηκαν παραπάνω είχαν γίνει εις χρυσόν.
Τα γαλλικά
αισθήματα ιδιαίτερα όσον άφορα την Αγγλία, αποκαλύπτονται σ' ένα έργο του
Γάλλου συγγραφέα Michel Paillares, πού φέρει τον τίτλο «Le Khemalisme Devant Les Allies», πού δημοσιεύθηκε στα 1922. Ο κ. Paillares είναι ένας απ' τους εκδότες της εφημερίδος L' Eclair του Παρισιού.
Η περικοπή
πού ακολουθεί είναι μια απ' τις συνομιλίες πού είχε ο Paillares με Γάλλους
αξιωματικούς της Κων/πόλεως και πού
δείχνουν τα πολύ δυνατά τουρκόφιλα, αντιχριστιανικά και αντιαγγλικά αισθήματα τους.
«Με
παρουσιάζουν σε έναν αξιωματικό με διοίκηση. Είναι ένας μονοκόμματος άνθρωπος.
Δεν μασά τα λόγια του. Μοιάζει
με άνθρωπο πού έχει λαξευτεί από έναν βράχο, γιατί είναι αμετακίνητος στις
συμπάθειες και αντιπάθειες του. Όμως ο Ανθυποπλοίαρχος πού ακούσαμε ήδη, αλλά
με μεγαλύτερη ακόμη μανία, είναι εχθρός των Αρμενίων, των Ελλήνων, των Εβραίων
και των Άγγλων.
«Όσο για
μένα», κραυγάζει, «δεν τίθεται καν θέμα συζητήσεως! θα έπρεπε να είμεθα ολωσδιόλου και απόλυτα Τουρκόφιλοι —
θα ήθελα να πω κάτι περισσότερο — ενθουσιώδεις φίλοι των Τούρκων (τουρκομανείς). Αγαπώ τους Μουσουλμάνους και
μισώ τους μη Μουσουλμάνους υπηκόους των πού είναι σκουπίδια. Να εξασφαλίσουμε
στους γενναίους αυτούς ανθρώπους την ανεξαρτησία και την εδαφική τους
ακεραιότητα και θα έχουμε στο πρόσωπο τους τους πιστότερους και ειλικρινέστερους συμμάχους. Τι επιζητούμε
εδώ;
Ένα οχύρωμα
εναντίον του Ιμπεριαλισμού της Ρωσίας και της Αγγλίας; Τη διατήρηση του
γοήτρου μας; Την ελεύθερη ανάπτυξη του εμπορίου μας, τη διάδοση της γλώσσας
μας; Τον σεβασμό των σχολείων και Γυμνασίων μας;
Την
εξασφάλιση των οικονομικών μας συμφερόντων; Όλα αυτά θα τα έχουμε μόνο με μια Γαλλοτουρκική συνεργασία. Δεν θα έπρεπε ν'
ακούμε πια τις Ιερεμιάδες των Αρμενίων, των Ελλήνων και των Εβραίων. Δεν
πρέπει να συνεχίσουμε να παίζουμε το παιγνίδι ούτε της Αγγλίας, ούτε της
Ρωσίας.
Πρέπει να
παρακολουθούμε άγρυπνα την Ρωσία μ' όλο
πού έχει συντριβεί απ' τον Μπολσεβικισμό.
Έχει βλέψεις επάνω σ' αυτή τη χώρα, τις όποιες δεν πρέπει να ενθαρρύνουμε. Δεν
νομίζω όμως ότι αποτελεί έναν άμεσο κίνδυνο. Η Αγγλία είναι εκείνη πού, πάνω
απ' όλα, έχει γίνει ενοχλητική. Σχεδόν όλοι μας εμείς (οι Γάλλοι Αξιωματικοί) είμεθα υπέρ των Κεμαλικών
και εναντίον των Άγγλων και των Ελλήνων».
Αν και αυτά
πού είδαμε παραπάνω είναι η γνώμη ενός μεμονωμένου ατόμου, εκφράζουν όμως
αρκετά καθαρά τη γενική νοοτροπία της Γαλλίας, όπως εκδηλώθηκε απ' τη Γαλλική
πολιτική μετά την ανακωχή.
Είναι
προφανές ότι τα αισθήματα του Γάλλου αυτού αξιωματικού και των συναδέλφων του
για τους οποίους ομιλεί, φανερώνουν μια οξεία ένδειξη διαφωνίας ανάμεσα στους
συμμάχους, πολύ χρήσιμης στους Τούρκους ακόμα και στο φρικτό τους έργο των
σφαγών εις βάρος των Χριστιανών.
Ο καθηγητής Davis λέγει στο βιβλίο του «Σύντομη Ιστορία της Εγγύς
Ανατολής» σελ. 393.
«Τον
Αύγουστο του 1922 προφανώς με Γαλλικά πολεμοφόδια και με τη βοήθεια Γάλλων
συμβούλων, οι Κεμαλικοί ξαφνικά επετέθησαν εναντίον των Ελληνικών θέσεων στη
Βιθυνία. Το ηθικό των Ελλήνων ήταν χαμηλό: ήταν καταβεβλημένοι απ' τη μακρά
διάρκεια της εκστρατείας και είχαν αθλία διοίκηση.
Ο στρατός
τους είχε κατατροπωθεί και εξεκένωσαν
την Ανατολία με σχεδόν απίστευτη ταχύτητα. Οι Τούρκοι προχώρησαν κατ' ευθείαν
προς την Σμύρνη, την οποία και κατέλαβαν (στις 9 Σεπτεμβρίου 1922) και ύστερα
την έκαψαν. Ο κόσμος είχε τρομοκρατηθεί πάλι από μια απ' τις τυποποιημένες
πλέον σφαγές κατακτηθέντων πληθυσμών».
Πρέπει να
σημειωθεί ότι ούτε οι Γάλλοι, ούτε οι Ιταλοί επέτρεπαν στο Ελληνικό Ναυτικό να
ενεργεί νηοψίες στα πλοία των υπηκόων
τους, πού προσήγγιζαν στους Τουρκικούς
λιμένες, πράγμα πού αποτελούσε καθ' εαυτό παραβίαση της ουδετερότητας και δεν ημπορεί να ερμηνευθεί παρά με έναν μόνο τρόπο
— ότι μετέφεραν όπλα και εφόδια στους Κεμαλικούς
με τη συναίνεση και την προστασία των κυβερνήσεων τους.
Για τους
λόγους αυτούς τα πολεμικά των γενναίων και ιπποτικών Γάλλων «Προστατών των
Χριστιανών της Ανατολής» ήταν αναγκασμένα γα ναυλοχούν ήσυχα ανάμεσα στα
πτώματα των Χριστιανών πού επέπλεαν μέσα στον κόλπο της Σμύρνης και να
παρακολουθούν τις σφαγές πού συνεχίζονταν.
Το εξής
τυπικό περιστατικό φανερώνει την τέλεια αρμονία πού επικρατούσε στους ναυτικούς
κύκλους μέσα στον λιμένα της Σμύρνης και πού ήταν αποτέλεσμα των διεθνών
διαφωνιών και με πόση τυπικότητα τηρούνταν οι σχέσεις αβροφροσύνης:
Ένας
ναύαρχος είχε προσκληθεί απ' τη ναυαρχίδα του σε γεύμα από έναν συνάδελφο του.
Καθυστέρησε για λίγα λεπτά και ζήτησε συγγνώμη για την καθυστέρηση πού είχε προξενηθεί από το πτώμα μιας γυναίκας πού είχε
εμπλακεί στον έλικα της ατμακάτου του.
Ο φωτισμένος
και καλώς πληροφορημένος συγγραφεύς Δρ Herbert Adams Gibbons, σε ένα άρθρο του στο Century Magazine του Οκτωβρίου 1921 δίνει την καλύτερη ανάλυση της
Γαλλικής και Ιταλικής συμπεριφοράς απέναντι των Τούρκων, πού έχω ιδεί οπουδήποτε. Φυσικά δεν ημπορούμε να την μεταφέρουμε εδώ στο σύνολο
της, μερικές όμως περικοπές απ' αυτή θα είναι αρκετές για να δείξουν ότι η
γαλλική υποστήριξη των Τούρκων οφειλόταν στον φόβο και την ζηλοτυπία των
Γάλλων έναντι των Άγγλων. Λέγει ο Δρ Gibbons:
«Οι Άγγλοι
θεωρούσαν την Ελλάδα σαν ένα είδος προτεκτοράτου κάτω απ' τον οικονομικό και
στρατιωτικό έλεγχο της Μεγ. Βρετανίας. Το σχέδιο όμως χάλασε απ' την πτώση
του Βενιζέλου και την ήττα του Ελληνικού στρατού στην Μικρά Ασία πού
επακολούθησε.
«Η Εγγύς
Ανατολή υπήρξε από άποψη πολιτιστική απ' τις Σταυροφορίες και υστερα Γαλλική.
Απ' τη Θεσ/νίκη μέχρι τη Βηρυτό η Γαλλία ήταν αποφασισμένη να έχει την
υπέρτατη εξουσία. Η Παλαιστίνη παρουσίαζε τη μόνη τελευταία παραχώρηση πού
μπορούσε να κάμει η Γαλλία. Βέβαια δεν ήλπιζαν οι Γάλλοι να καταλάβουν την
Κωνσταντινούπολη, δεν εννοούσαν όμως ν' αφήσουν ούτε τους Άγγλους να
εγκατασταθούν στο Βόσπορο, όπως είχαν κάνει στο Γιβραλτάρ και στο Πόρτ Σάιντ, στη Μάλτα και στην Κύπρο. Γιατί
αυτό θα σήμαινε την Αγγλική κυριαρχία στη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο και
την προτεραιότητα για το Βρετανικό
κεφάλαιο και για τα Βρετανικά
εμπορεύματα σε αγορές, πού κατά παράδοση είχαν υπάρξει Γαλλικές.
«Δεν θέλω να
κάμνω εικασίες. Η τάση του Γαλλικού
τύπου πού εμπνέεται απ' την Κυβέρνηση του δεν αφήνει χώρο για αμφιβολία σχετικά
με το ότι η Γαλλία ετοιμάζεται να στείλει όπλα και χρηματική βοήθεια στον Κεμάλ
Πασά.
«Στη
διάρκεια του πολέμου μια απ' τις πιο εντυπωσιακές κατηγορίες εναντίον της
Γερμανίας ήταν η φιλία της και η συμμαχία της με την Τουρκία καθ' όν χρόνον οι Αρμένιοι εσφάζονταν. Η Γερμανία είχε θεωρηθεί υπεύθυνη για τις σφαγές για
τον λόγο ότι θα μπορούσε να τις σταματήσει εάν είχε χρησιμοποιήσει την επιρροή
της επάνω στην σύμμαχο της Τουρκία. Αυτό ήταν αληθές· δεν είναι όμως εξίσου
αληθές ότι η Γαλλία πρέπει να φέρει το όνειδος, και ως ένα βαθμό την ευθύνη,
για τις σφαγές εις βάρος των Αρμενίων και των Ελλήνων του 1920 και του 1921;
Ένας Γάλλος
στρατηγός έκανε διαπραγματεύσεις για ειρήνη με τους Εθνικιστές στην Κιλικία
χωρίς να αξιώσει την κατάπαυση των σφαγών. Γάλλοι διπλωμάτες συνθηκολόγησαν με την Κυβέρνηση της Αγκύρας
του Κεμάλ Πασά παραβλέποντας τις σφαγές των Αρμενίων και των Ελλήνων. Η μόνη
σκέψη των Γερμανών στη διάρκεια του πολέμου ήταν να χρησιμοποιήσουν τους
Τούρκους και να μη διατρέξουν κανένα κίνδυνο να τους προσβάλουν
διαμαρτυρόμενοι εναντίον των σφαγών. Αυτό όμως ακριβώς κάνουν και οι Γάλλοι τώρα».
Αυτή είναι η
καθαρή αλήθεια και είναι φρικτή. Το ερώτημα πού γεννιέται αυτόματα στο μυαλό
κάθε αξιοπρεπούς Αμερικανού είναι, τι έκαναν (αν έκαμναν κάτι) οι Ηνωμένες
Πολιτείες, η μεγάλη Χριστιανική χώρα, η ελπίδα του κόσμου και πηγή των
ιεραποστολικών δραστηριοτήτων, σε όλο το διάστημα πού συνέβαιναν αυτά τα πράγματα;
Ποιάν επιρροή άσκησαν και ποιόν
σημαντική ανακοίνωση διαμαρτυρίας και φρίκης έκαναν;
Διάφορα
ιστορικά συμβάντα συνδεόμενα με Γαλλικές φιλότουρκες.
στην πραγματικότητα όμως μίσαγγλες,
δραστηριότητες είναι πολύ ενδιαφέροντα για έναν πού μελετά την ψυχολογία της
διπλωματίας και την ευκολία, με την οποία μπορούν να επηρεασθούν οι λαοί στις
προτιμήσεις και στα μίση τους από κείνους πού τους κυβερνούν.
Σε μια
κρίσιμη περίοδο του (πρώτου παγκοσμίου) πολέμου, στο Βαλκανικό μέτωπο οι
Σύμμαχοι είχαν αξιώσει την αποστράτευση του Ελληνικού Στρατού, και την
παράδοση του μισού Ελληνικού στόλου και μεγάλου μέρους του Ελληνικού
πυροβολικού. Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος υστέρα απ' τις επιτυχείς εκστρατείες του
στα Βαλκάνια, είχε γίνει αντικείμενο θεϊκής σχεδόν λατρείας στους Έλληνες και
οι Σύμμαχοι τον φοβούνταν.
Στις 2 Δεκεμβρίου
1916 ένα τμήμα Γάλλων Ναυτών εβάδισε
μέσα στην Αθήνα για να καταλάβει το Ελληνικό στρατιωτικό υλικό πού είχε
ζητηθεί. Έλληνες στρατιώτες πυροβόλησαν εναντίον των Γάλλων ναυτών, ένας
αριθμός απ' τους οποίους σκοτώθηκαν.
Αυτό ήταν
μια πολύ θλιβερή και ανόητη πράξη εκ μέρους των Ελλήνων. Ήταν μάλλον ανόητο να
σταλούν λίγοι ξένοι ναύτες μέσα σε μια πρωτεύουσα για ν' αποσπάσουν το
πυροβολικό της και να περιμένουν να γίνουν δεκτοί με ανοικτές αγκάλες. Το
ατυχές αυτό συμβάν είναι σήμερα η βασική αιτία για το βαθύ μίσος των Γάλλων εναντίον
των Ελλήνων. Ο G. F. Abbott στο βιβλίο
του «Η Ελλάς και οι Σύμμαχοι» περιγράφει ως εξής
τ' αποτελέσματα της λεγόμενης «Μάχης των Αθηνών»:
«Καί έτσι η
«ειρηνική επίδειξη» ετελείωσε αφού
στοίχισε στους Έλληνες τέσσερις αξιωματικούς και είκοσι εξ άνδρες νεκρούς και
πενήντα έναν τραυματισμένους. Οι απώλειες των Συμμάχων ήταν εξήντα νεκροί,
ανάμεσα στους οποίους έξη αξιωματικοί, και εκατόν εβδομήντα εξ τραυματίες».
Στις 10
Απριλίου 1920 οι Κεμαλικοί έσφαξαν άνανδρα τη Γαλλική φρουρά της Urfa, σκοτώνοντας εκατόν ενενήντα άνδρες και
τραυματίζοντας άλλους εκατό και στις 20 Οκτωβρίου 1921 ο Franklin Bouillon υπέγραψε μια χωριστή συνθήκη ειρήνης
με τους Τούρκους. Αμέσως υστέρα απ' την πυρπόληση της Σμύρνης έσπευσε να πάει
στην πόλη πού κάπνιζε ακόμα, αγκάλιασε τον Μουσταφά Κεμάλ και τον φίλησε.
Το φίλημα
αυτό του Franklin Bouillon έγινε
ιστορικό και επειδή δεν μπορεί να παραβληθεί με καμμιά
άλλη ορισμένη περίφημη και απαίσια θωπεία, αξίζει να το θεωρήσουμε σαν ένα απ'
τα δυο περιφημότερα μέσα στην ιερά και
κοσμική ιστορία, φιλιά.
GEORGE HORTON
Προξένου και Γενικού Προξένου των Ήνωμ. Πολιτειών
στην Εγγύς Ανατολή επί τριάντα χρόνια.