Η ομιλία του Πάνου Καϊσίδη για τη λογοτεχνία των Ποντίων

Μιλώντας με θέμα «Η λογοτεχνία των Ποντίων αξίζει ιδιαίτερης προσο­χής», ο δημοσιογράφος - συγγραφέας Πάνος Καϊσίδης τόνισε ότι, εντελώς απερίσκεπτα παραμελή­θηκε από τους ίδιους τους Πόντιους η λογοτεχνία τους, εκείνη που γράφηκε στο παρελθόν και εκείνη που γράφεται σήμερα. 

Μερικοί, μάλιστα, ποντι­ακής καταγωγής κριτικοί της λογοτεχνίας, έφτασαν στο σημείο να υποβαθμίσουν την αξία της λογοτεχνικής προσφοράς Ποντίων, όπως ήταν ο ποιητής του 17ου, μάλλον, αιώνα, Ελευθέριος ο Τραπεζούντιος ή ο ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Φίλων Κτενίδης και άλλοι.

Στη συνέχεια, ο Πάνος Καϊσίδης ανέφερε ότι όλοι, σχεδόν, οι λογοτέχνες ποντιακής καταγωγής δεν αναφέρονται σε καμιά εγκυ­κλοπαίδεια ή σε άλλες εκδόσεις για την ελληνική λογοτεχνία, εκτός από τρεις - τέσσερις, όπως είναι ο Χρήστος Σαμουηλίδης, ο Σί­μος Λιανίδης, ο Κώστας Λαχάς και ο Κωστής Μοσκώφ, οι οποίοι αναφέρονται και γιατί φρόντισαν οι ίδιοι, αλλά και γιατί το έργο τους είναι γραμμένο στη νεοελληνική γλώσσα. Η μη αναφορά των Ποντίων λογοτεχνών σε σχετικές εκδόσεις οφείλεται, κυρίως, στο γεγονός ότι κανένας φορέας των Ποντίων — που έχουν μεταξύ τους άλλες διαφορές να λύσουν για την πρωτιά ...— δεν ενδιαφέρθηκε να προμηθεύσει τους διάφορους εκδότες με το ανάλογο υλικό, που αναφέρεται στους Πόντιους λογοτέχνες και το έργο τους.

Τα λογοτεχνικά έργα των Ποντίων και οι δημιουργοί τους παρα­μένουν ακόμη στη μαύρη λίστα των κρατούντων - με την ανοχή των ταγών του ποντιακού ελληνισμού — και δεν εμφανίζονται, γιατί, τάχα, θα κάνουν κακό στη συνολικότερη ελληνική λογοτεχνική πα­ραγωγή, όπως ισχυρίστηκε, κάποτε, από τις στήλες της εφημερίδας «Το Βήμα» ο καθηγητής Κωνσταντίνος Δημαράς.

 Οι εντελώς επιπόλαιες απόψεις του ήρθαν σε σύγκρουση, τότε (δεκαετία του 1960) με τις αντίθετες απόψεις που εξέφρασαν επανειλημμένως οι καθηγητές, γλωσσολογίας Νίκος Ανδριώτης και βυζαντινής ιστορίας Νίκος Βέης, που, με θέρμη, παρότρυναν τους Πόντιους να γράφουν λογο­τεχνία, για να μην χαθεί άδοξα η ποντιακή διάλεκτος.

Ο ομιλητής υπογράμμισε ακόμη ότι η λογοτεχνία που γράφτηκε στον Πόντο, στη νότια Ρωσία και στην Ελλάδα από Πόντιους λογοτέχνες έχει πολύ μεγάλη αξία. Είναι και ποιοτική και πάντο­τε, σχεδόν, ασχολούμενη με τη ζωή των Ελλήνων Ποντίων, δύο στοιχεία που της δίνουν ιδιαίτερη σημασία.

Αρκετοί Πόντιοι λογοτέχνες γνωρίζουν καλά την ποντιακή διάλεκτο, που είναι και η μητρική τους, δυστυχώς, όμως στους στίχους των περισσοτέρων - όταν πρόκειται για ποίηση — παρατηρούνται κάποιες δυσκολίες, όσον αφορά τη μεταφορά στο χαρτί των εικόνων, των σκέψεων, των καταστάσεων από τα πε­δία του νου και της προφορικής έκφρασης.

Οι δυ­σκολίες αυτές δικαιολογούνται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει μακρά λογοτεχνική παράδοση στην πο­ντιακή διάλεκτο και εκείνη που υπάρχει, λόγω δια­φόρων συγκυριών, είναι άγνωστη ακόμη και στους λίγους μελετητές της ποντιακής γραμματολογίας.

Στους στίχους αρκετών συγχρόνων Ποντίων λο­γοτεχνών δεν παρατηρείται, ευτυχώς, το φαινόμενο της πλημμελούς χρήσης του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας, όπως συμβαίνει στους περισσότερους στίχους που γράφουν οι Νεοπόντιοι λογοτέχνες, οι οποίοι, σχεδόν πάντοτε, γράφουν σε δεκαπεντα­σύλλαβο μέτρο και με ομοιοκαταληξία.

Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι οι περισσό­τεροι από εκείνους που γράφουν σήμερα είναι Πό­ντιοι της δεύτερης γενιάς, δηλαδή άνθρωποι, που δεν έχουν ξεκόψει καθόλου από την ποντιακή παράδοση, κάτι που γεμίζει με αισιοδοξία όλους εκείνους που προσπαθούν «να μην χαθεί άδοξα» η ελληνικότατη ποντιακή διάλεκτος, όπως υποστήριζαν οι καθηγητές Ανδριώτης και Βέης και αρκετοί Πόντιοι.

Το περιοδικό «Ποντιακά» έρχεται να γεμίσει το κενό ενδιαφέροντος που υπάρχει, προβάλλοντας τη λογοτεχνία των παλαιότερων και των συγχρόνων Ποντίων, για να προκαλέσει, έτσι, ευγενή άμιλλα μεταξύ των προσφυγικής καταγωγής Ελλήνων, που γράφουν λογοτεχνία, με τους ετήσιους διαγωνι­σμούς που θεσμοθέτησε από το 2009, τρίτο χρόνο έκδοσής του (τα «Ποντιακά» πρωτοεκδόθηκαν τον Νοέμβριο του 2007).

Πάνος Καϊσίδης

Δημοσιογράφος-Συγγραφέας

Πηγή: Περιοδικό "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"-2010