ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

Η καταστροφή της Σμύρνης από τους Τούρκους υπήρξε ένα γεγονός μεγάλης σημασίας στην Εκκλησιαστική ιστορία. Την εποχή της γεννήσεως του Προφήτη, στα 570 μ.Χ. περίπου, ο Χριστιανισμός είχε ξαπλωθεί πέρα απ' την περιοχή πού γενικά σήμερα ονομάζουμε «Ευρώπη», στην αρχαία επαρχία της Ασίας πού εκτεινόταν ανατολικά μέχρι την Κασπία Θάλασσα, σε μια πλατειά λωρίδα της Συρίας και σε μια ευρεία ζώνη της Βόρειας Αφρικής κατ' ευθείαν μέχρι τον Ατλαντικό Ωκεανό.

Στα 30 μ.Χ. σύμφωνα με τον Kurtz, ιστορικό της Χριστιανικής Εκκλησίας, υπήρχαν στον κόσμο πεντακόσιοι Χριστιανοί στα 100 μ.Χ. είχαν αυξηθεί σε πεντακόσιες χιλιάδες και στα 311 μ.Χ. έφθαναν τα τριάντα εκατομμύρια.

Η Μικρά Ασία και η Αφρική είναι περίφημες στην ιστορία της Εκκλησίας σαν πατρίδες πολλών απ' τους ονο­μαστότερους Χριστιανούς Πατέρες και μάρτυρες, όπως ήταν ο Πολύκαρπος, επίσκοπος της Σμύρνης, ο Τερτυλλιανός της Καρχηδόνας, ο Κλήμης της Αλεξανδρείας, ο Χρυσόστομος της Αντιοχείας, ο Ωριγένης της Τύρου, ο Κυπριανός της Καρχηδόνας και ένα πλήθος άλλων. Ο Απόστολος Παύλος γεννήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας.

Κατά τον όγδοον αιώνα ο Τιμόθεος έστειλε μιαν ομάδα ιεραποστολών απ' την Μεσοποταμία για να προσηλυ­τίσουν τους Τατάρους, κι αυτή πήγε μέχρι την Κασπία Θάλασσα και μάλιστα μπήκε και στην Κίνα «διαδίδοντας και ξαναζωντανεύοντας στα μέρη εκείνα τη γνώση του Ευαγγελίου».

Οι Επτά Εκκλησίες της Αποκαλύψεως ήταν στη Μικρά Ασία και το γεγονός ότι η Σμύρνη ήταν η τελευταία απ' αυτές και διατήρησε τη δάδα της αναμμένη μέχρι το 1922, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην σημασία της καταστροφής της απ' τους Τούρκους, μέσα στην Εκκλη­σιαστική ιστορία.

Ο σκοπός του Μεγάλου Κωνσταντίνου, όταν Ίδρυσε την πρωτεύουσα του, ήταν να χτίσει μια διακεκριμένη Χριστιανική πόλη πού θα έπρεπε να γίνει η Μητρόπολη του Χριστιανισμού. Η μεγαλοπρέπεια της, η ευγένεια της, η τέχνη της και ο πολιτισμός της, ο πλούτος, η δύναμη και η φήμη της σαν κέντρου μαθήσεως και ευσέβειας έμει­ναν αλησμόνητα μέχρι και σήμερα.

Μπροστά στους ευγενείς άρχοντες και αρχόντισσες της οι αριστοκράτες και αριστοκράτισσες της Δυτικής Ευρώπης φαίνονταν άξεστοι άνδρες και αγριοκόριτσα.

Αφού καταστράφηκαν, λεη­λατήθηκαν και υπέστησαν βαρεία κακομεταχείριση από τους Λατίνους ιππότες, (συμφορά απ' την οποία ουδέποτε μπόρεσαν ν' αναλάβουν) οι κάτοικοι της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, διατήρησαν μολαταύτα αρκετό μέρος απ' τον πολιτισμό τους, ώστε, όταν τελικά τους υπέταξαν οι Τούρκοι, να διασκορπιστούν στην Ευρώπη και να φέρουν την αναγέννηση στη Δύση.

Η Αναγέννηση, η θαυμαστή εκείνη αφύπνιση απ' το σκοτάδι του Μεσαίωνα οφειλόταν κα­τά πολύ μεγάλο μέρος στην Παιδεία πού έφεραν στην Ευρώπη οι λόγιοι της Κωνσταντινουπόλεως, πού διέφυγαν απ' τους Τούρκους.

Οι λόγιοι εκείνοι είχαν διατηρήσει αναμμένο το φως της αρχαίας κλασικής Παιδείας καθ' όλη τη διάρκεια του σκότους και της αμάθειας της Ευρώπης.

Εάν η Κωνσταντινούπολη είχε μπορέσει να γλυτώσει και ο Χριστιανισμός είχε μπορέσει να διασωθεί στην Εγγύς Ανατολή, οι συνέπειες για τον πολιτισμό θα ήταν ανυπολόγιστες.

Πόσο δοξασμένη πόλη θα ήταν σήμερα μια Ελληνική Κωνσταντινούπολη, αν είχε παραμείνει διαρκώς Ελληνική, με τις μακρές παραδόσεις της και τους τεράστιους θησαυρούς αρχαίου πολιτισμού!. Θα ήταν ένα δεύτερο Παρίσι, με τα σκέλη του στις δυο πλευρές του Βοσπόρου, μεγάλη στο εμπόριο, στη μάθηση, στις επιστήμες και σε όλα τα προτερήματα και τις επιρροές του Χρι­στιανικού πολιτισμού.

Ο Sir Edwin Pears στην πασίγνωστη ιστορία του λέγει τα εξής: «Η Νέα Ρώμη του Μεγάλου Κωνσταντίνου περιήλθε κάτω απ' την, εξουσία μιας ορδής τυχοδιωκτών της Ανατολής, πού ήταν βασικά Τουρανικής καταγωγής ή μιγάδες εξ αιτίας της πολυγαμίας τους. Αυτή ήταν η ποιό μεγάλη νίκη πού κέρδισε ποτέ η Ασία στον πόλεμο της με την Ευρώπη.

Επί πολλές δεκαετίες υστερα απ' αυτή φάνηκε πώς αποτελούσε τουλάχιστο μια δυνατότητα για την Ανατολή να καταστρέψει όλους τους καρπούς της νίκης του Μαραθώνος». Ο Ίδιος συγγραφεύς λέγει άλλου:

«Κάτω απ' την εξουσία των νέων δυναστών της η Κων/πολη προοριζόταν να καταντήσει η ποιό ξεπεσμένη πρωτεύουσα στην Ευρώπη, και έγινε ανίκανη να συνεισφέρει οτιδήποτε πού ν' αξίζει κάτι στην ιστορία της αν­θρωπότητας.

Ούτε οι καλές τέχνες, ούτε η λογοτεχνία, ούτε καν η χειροτεχνία και γενικά τίποτε πού θα επιθυμούσε ο κόσμος να διατηρήσει μ' ευχαρίστηση, δεν προήλθε απ' την Βασιλίδα των Πόλεων μετά το 1453.

Η άλωση της όσο μπορεί να ιδεί το ανθρώπινο βλέμμα, υπήρξε ένα δυστύχημα για τον κόσμο χωρίς κανένα πλεονέκτημα πού να περιορίζει τις συνέπειες:

φτώχια εξ αιτίας της κακοδιοικήσεως είναι το ποιό καταφάνερο αποτέλεσμα της κατα­κτήσεως πού έπληξε τους υπηκόους της αυτοκρατορίας. Μεγάλες εκτάσεις γης αφέθηκαν ακαλλιέργητες. Βιομη­χανίες χάθηκαν, Μεταλλεία λησμονήθηκαν. Το εμπόριο έπαυσε σχεδόν να υπάρχει. Ο πληθυσμός λιγόστεψε. Το πλουσιότερο κράτος της Ευρώπης έγινε το φτωχότερο· το ποιό πολιτισμένο έγινε το ποιό βάρβαρο. Η ηθική κατά­πτωση των υποταχθέντων λαών και των εκκλησιών των δεν ήταν λιγότερο ολέθρια από την βλάβη των υλικών των συμφερόντων. Οι Χριστιανοί αποκαρδιώθηκαν. Η σωματική τους αντοχή ελαττώθηκε».

Η κατάσταση της Μικράς Ασίας, όπως περιγράφηκε παραπάνω από τον Sir Edwin Pears και πού ήταν αποτέ­λεσμα της αλώσεως της Κων/πόλεως χειροτέρευε συνεχώς μέχρι την τελική πλήρη καταστροφή των Χριστιανών απ' τους Τούρκους.

Τίποτε δεν άλλαξε κατά την διάρκεια των πέντε περίπου αιώνων πού πέρασαν. Ο Τούρκος δεν άλλαξε ούτε ως προς τον χαρακτήρα του, ούτε ως προς τις μεθόδους του. Οι σκηνές πού περιέγραψε ο Pears ότι επηκολούθησαν την άλωση της Βασιλίδος των Πόλεων, οι σφαγές και οι βιασμοί γυναικών, διπλασιάστηκαν στη Σμύρνη μαζί με την πρόσθετη φρίκη των βασανισμών των Χριστιανών επάνω στην προκυμαία.

Μετά την Κων/πολη, η Σμύρνη, η «Γκιαούρ Σμύρνη» υπήρξε το τελευταίο οχυρό του Χριστιανισμού και του Ελληνικού πολιτισμού στην Εγγύς Ανατολή. Είχε τα μεγάλα και πολύτιμα βιβλιοπωλεία της, τους λογίους της, τα περίφημα σχολεία της. Οι Έλληνες και οι Αρμένιοι μπορούσαν οποτεδήποτε να επιτύχουν την ασφάλεια τους, αν απαρνιούνταν την πίστη τους.

Μολαταύτα, αν και υπήρξαν και μερικοί αποστάτες, γενικά διατήρησαν την πίστη τους και υπέφεραν.

Ο μόνος πολιτισμός πού υπήρξε στην Τουρκία από το μαύρο εκείνο έτος 1453 ήταν εκείνος πού της έδωσαν οι Χριστιανοί της παλαιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πού απόμειναν μετά την κατάρρευση της.

Σχετικά μ' αυτό είχε μεγάλη σπουδαιότητα το έργο των Αμερικανών και άλλων ιεραποστόλων. Είχαν εκστρατεύσει αρχικά στην Τουρκία για να προσηλυτίσουν Μουσουλμάνους. Είδαν όμως ότι δεν μπορούσαν να επιτύχουν κάτι τέτοιο, αλλά η πραγματική τους αποστολή ήταν απέναντι των Χριστιανών πού λαχταρούσαν να διαφωτισθούν και να εξυψωθούν πνευματικά.

Η πρόσφατη γρήγορη ανάπτυξη των τελευταίων αυτών σχετικά με την προοδευμένη γεωργία, τη βιο­μηχανία, το εμπόριο και την εκπαίδευση είχε σαν αποτέλεσμα την παλινόρθωση του Χριστιανισμού στην Ανατολή και την ανοικοδόμηση του γκρεμισμένου και διαλυμένου οικοδομήματος της παλαιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Στις Μεγάλες Χριστιανικές Δυνάμεις είχε δοθεί μια καθυστερημένη και τελευταία ευκαιρία να επανορθώσουν το έγκλημα πού είχε γίνει εις βάρος ολόκληρου του κόσμου, όταν η Αγία Σοφία, ο Ναός της Αιώνιας Σοφίας, έπεσε στα χέρια των Τούρκων.

GEORGE HORTON

Προξένου και Γενικού Προξένου των Ήνωμ. Πολιτειών

 στην Εγγύς Ανατολή επί τριάντα χρόνια.