Η Αμάσεια, πατρίδα
του Στράβωνα, του μεγαλύτερου γεωγράφου της αρχαιότητας, απέχει από τη Σαμψούντα
(Αμισό) περίπου 70 χιλιόμετρα. Από το έτος 248 π. Χ. έως το έτος 183 π. Χ.,
υπήρξε πρωτεύουσα του Βασιλείου του Πόντου. Από το έτος 183 π. Χ. ανακηρύχτηκε
πρωτεύουσα του Πόντου η Σινώπη. Η Αμάσεια, στα νομίσματα που έκοβε τιμητικά,
αναφέρεται ως η «Μητρόπολη του Πόντου» ή η «Πρώτη του Πόντου».
Στην περιοχή της
Αμάσειας δεν υπάρχουν υψηλά βουνά στα οποία θα μπορούσαν να βρουν καταφύγιο οι
εκδικητές — εσκιάδες και να δράσουν κατά των Τούρκων με σχετική ασφάλεια.
Ωστόσο, με τη γενναιότητά τους και την πολεμική τους φήμη, είχαν κάνει απρόσιτο
οχυρό το Κοτζά Νταγ, το Μεγάλο Βουνό, που ήταν, όμως, μικρό. Οι Έλληνες
αντάρτες δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν ποτέ τον τόπο τους.
Οι κάτοικοι της
Αμάσειας ήθελαν να αναπνέουν τον ζωογόνο αέρα του δάσους του Κοτζά Νταγ, του
γραφικότατου βουνού της περιοχής. Το τοπίο είναι από τα εξαιρετικά του μεσογειακού
Δυτικού Πόντου. Το δάσος εκτείνεται σε αρκετό υψόμετρο.
Κάτω οι πεδιάδες της
Κάβζας, της Έρπαα, της Τοκάτης και του Λαδίκ. Ανάμεσά τους, διασχίζουν την
περιοχή τα ποτάμια Ίρης (Γεζίλ Ιρμάκ), Λύκος, που πηγάζει από τα βουνά της
Νεοκαισάρειας και εκβάλλει στον Εύξεινο Πόντο, λίγο έξω από τη Σαμψούντα, και ο
Ντερέ Ακάν, στα υψίπεδα της αρχαίας Λαοδίκειας (Λαδίκ), που ρέει ανάποδα.
Τους λίγους
χριστιανούς, που ζούσαν σε αυτόν τον παραδεισένιο τόπο, προσπάθησαν οι Τούρκοι
να τους εξισλαμίσουν και να τους εκτουρκέψουν. Για την εφαρμογή των σχεδίων
τους διάλεξαν τον χειρότερο ντερέμπεη, τον μισέλληνα και αντίχριστο Τουρσούν, ο
οποίος,
έχοντας και την εντολή της Πύλης (του
σουλτάνου), άρχισε από το 1680, περίπου, την προσπάθεια εξισλαμισμού. Για τον
σκοπό αυτόν χρησιμοποίησε βία, φυλακίζοντας χριστιανούς που αρνούνταν να
αποδεχθούν τη θρησκεία του ισλάμ και να γίνουν Τούρκοι.
Οι ένοπλοι του
ντερέμπεη επιτέθηκαν εναντίον τους με μανία, για να τους πτοήσουν και να
κάμψουν το ηθικό τους. Βασάνιζαν όσους έπιαναν, έκαιγαν τα ελληνικά σχολεία
και τους ναούς, απαγόρευαν την ελληνική γλώσσα. Αποτέλεσμα ήταν οι κάτοικοι της
πάλαι ποτέ πρωτεύουσας του Πόντου, της Αμάσειας, να γίνουν, με την πάροδο του
χρόνου, από ελληνόφωνοι, τουρκόφωνοι, κάτι που συνέβη και με τους κατοίκους
της Πάφρας, της Σαμψούντας, της Γάβζας, του Βεζίρ Κιοπρού κ. τ. λ.
Το ίδιο έγινε και σε περιοχές όπως η Γαράσαρη
(Νικόπολη). Η απαγόρευση της ελληνικής γλώσσας ήταν δικαιοδοσία του τοπικού
ντερέμπεη.
Κάτω από αυτές τις
καταπιέσεις και τη βίαιη συμπεριφορά των Τούρκων, βρήκαν το θάρρος και
ανέβηκαν στο βουνό Κοτζά Νταγ της Αμάσειας μερικοί γενναίοι κάτοικοι από την
πόλη και τα χωριά και οργάνωσαν αντάρτικο. Oι αντάρτες έκαναν στους Τούρκους, ως αντίποινα, ό,τι έκαναν εκείνοι εναντίον
των Ελλήνων. Όπου οι Τούρκοι σκότωναν, φυλάκιζαν, άρπαζαν, βίαζαν, έκαιγαν
σπίτια χριστιανών, εκεί οι σκιάδες— εκδικητές έκαναν τα ίδια σε βάρος των
μουσουλμάνων κατοίκων.
Ανάμεσα στους
πρώτους εκδικητές της περιοχής της Αμάσειας ήταν και ο Φιλοκτήμων ή Φιλίκ Αγάς,
όπως ήταν γνωστός. Ο Φιλίκ Αγάς ήταν από την πόλη της Αμάσειας.
Έδρασε ως εσκιάς —
εκδικητής την περίοδο από το 1710 έως το 1730 και για είκοσι χρόνια ήταν ο φόβος
και ο τρόμος των μουσουλμάνων. Δρούσε σαν αστραπή, αμέσως μόλις μάθαινε ότι οι
Τούρκοι έκαναν κακό σε χριστιανούς της περιοχής του, κάνοντας τα ίδια, ακριβώς,
που έκαναν οι Τούρκοι.
Η χρήση αντιποίνων
από την πλευρά των Ελλήνων χριστιανών σε βάρος των μουσουλμάνων είχε
αποτελέσματα. Φοβούμενοι πλέον οι Τούρκοι τα αντίποινα, άρχισαν να αναθεωρούν
τις αποφάσεις τους και να φέρονται πιο ανθρώπινα στους χριστιανούς.
Ο Φιλίκ Αγάς έγινε
το ίνδαλμα των χριστιανών της περιοχής της Αμάσειας. Η προσφορά του στους δοκιμαζόμενους από τις βίαιες ενέργειες των ντερεμπέηδων Έλληνες χριστιανούς,
υπήρξε πολύ μεγάλη.
Είναι ένας ακόμη άξιος του ελληνικού γένους και της
χριστιανοσύνης.
Γιώργος Αντωνιάδης
Οικονομολόγος - συγγραφέας
Νέα Πάφρα Σερρών