«Εσύ, γιαβρί μ', ετρύπεσες το ραχίν και εξέβες σ’άλλ’ τη μερέαν»*

Πιστεύω ότι δεν κάνω κάποια ιερόσυλη υπέρβαση, αν συγκρίνω τους απειλητικούς εχθρούς του ελληνισμού στον Πόντο, με τις ανείπωτες δυσκολίες που είχε να αντιπαλέψει ένα φτωχό Ποντιόπουλο από την Κοκ­κινιά Κιλκίς, ο Στάθης Ευσταθιάδης, για τον οποίο ο λογοτέχνης Κώστας Διαμαντίδης είπε, πρόσφατα, ότι «ο Στάθης Ευσταθιάδης ομόρφυνε τα νιάτα μας και μας μύησε στον πολιτισμό μας, κάνοντάς μας υπερήφανους».

Βγήκε νικητής μετά το χτύπημα της μοίρας

Την εποχή που επιθυμούσε ο Στάθης Ευσταθιάδης να κερδίσει την επιβίωση, τη γνώση, την καταξίωση και διάκριση, σφραγίστηκε από μια αμετάκλητη απώλεια. Την απώλεια της όρασής του από έκρηξη νάρκης.

Όμως, ο καίρια τραυματισμένος έφηβος δεν συντρίβεται από το τραγικό χτύπημα. Γρήγορα αποκαλύπτει σθένος αγωνι­στή απαράμιλλο, που δείχνει ότι η κατάκτηση της ζωής και του πνεύματος είναι εφικτοί στόχοι.

 Τα μοιρολόγια της μάνας του Μυροφόρας, που τον γαλουχούσαν, είχαν πάντα μια στιβαρότητα, μια εγρήγορση, που τόσο αρμονικά συνταιριάζονταν με τις ελεύθερες, ατίθασες, ανυπότακτες κινήσεις του πυρρίχιου, που έβλεπε να χο­ρεύουν φίλοι και συγγενείς, με επικεφαλής τον πατέρα του Ιάκωβο.

Επιλογή θεμελιωμένη σε στέρεα βαθιά βιώματα

Έτσι, ο δρόμος του αγώνα, της δράσης, της προσπάθειας και της αξιοπρέπειας έμοιαζε μονόδρομος και επιλογή θεμελιωμένη στέρεα σε βαθιά βιώματα. Σε ηλικία είκοσι ετών γράφει το πρώτο του ποντιακό θεατρικό έργο «Το κουρμπάν» (Η θυσία). Στη συνέχεια γράφει άλλα δεκαέξι και δέκα σκετς, που ανέβηκαν στη σκηνή με επιτυχία, στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ο Στάθης Ευσταθιάδης καθιέρωσε στο κρατικό ραδιόφωνο, σε εβδομαδιαία βάση, τη λαογραφική εκπομπή «Πο­ντιακοί αντίλαλοι», με δικά του πάντα κείμενα. Οι εκπομπές αυτές ήταν ιστορικοί περίπατοι σε διάφορες περιοχές του Πόντου και του Καυκάσου.

Ήταν ένα πραγματικό ραδιοφωνικό βήμα, μια αληθινή μυσταγωγία, ιδίως για την ποντιακή νεολαία. Ο Στάθης Ευσταθιάδης ήταν βάλσαμο, γνώση και περηφάνεια, σε

Μια εποχή με λίγες δυνατότητες, με ελάχιστες άξιες φωνές.

Συμμετέχοντας σε έναν από τους διεθνείς διαγωνισμούς της ελληνικής υπηρεσίας του BBC, βραβεύτηκε για τις απόψεις του πάνω στο θέμα του διαγωνισμού «Ποια ιδανικά πρέπει να κληροδοτήσουμε στη νέα γενιά».

Πολύτιμο κεφάλαιο «Τα τραγούδια του ποντιακού λαού»

Το σύγγραμμά του «Τα τραγούδια του ποντιακού λαού», με υπότιτλο «Πολύτιμο κεφάλαιο της λαογραφίας μας», είναι μια βαθυστόχαστη μελέτη, μοναδική στο είδος της.

Ανάμεσα στις άλλες αρετές του έργου είναι και το ότι ο συγγραφέας μεταγλωτ­τίζει, με εξαιρετική επιτυχία, τα ποντιακά ποιητικά κείμενα στη νεοελληνική μας γλώσσα, διατηρώντας τον δεκαπεντασύλλαβο στίχο και το ιαμβικό μέτρο.

 Η μελέτη είχε ως στόχο, όχι απλώς τη δημοσίευση κάποιων ποντιακών τραγουδιών, αλλά τη με­λέτη και ανάδειξη του περιεχομένου τους.

 Για την αποκάλυψη του βαθύτερου περιεχομένου τους, διατυπώνει παρατηρήσεις, σχόλια, και εξηγεί τις πιο ιδιωματικές λέξεις μετά από κάθε ποι­ητικό κείμενο Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Αποδεικνύει, έτσι, ο Στάθης Ευσταθιάδης ότι, όχι μόνον αποδίδει το νόημα, τις εικόνες, το περιεχόμενο, αλλά ότι ουσιαστικά ξαναγρά­φει τα ποιήματα στη νεοελληνική δημοτική, δίνοντάς τους δύναμη, συγκίνηση και αυτάρκεια.

Σημαντική και η ποιητική του προσφορά

Έχει εκδώσει τις δύο ποιητικές συλλογές, στην ποντιακή διάλεκτο: «Κραυγή και λύτρωση» (1997) και «Στοχάσκουμαι» (2004). Περιέχονται περισσότερα από εκατό ποιήματα, στην ποντιακή διάλεκτο, με εμπνεύσεις από την οικογενεια­κή και κοινωνική ζωή, αλλά και από γεγονότα της ιστορίας, όπως, άλλωστε, συμβαίνει και με τα θεατρικά του έργα.

Οι ψυχικοί δεσμοί του Στάθη Ευσταθιάδη με τη λύρα

Οι ψυχικοί δεσμοί του Στάθη Ευσταθιάδη με την ποντιακή λύρα είναι άμεσοι. Παίζοντας λύρα, τραγουδά απόλυτα παραδοσιακά. Συνοδεύει με τη λύρα ηλικιωμένους τραγουδιστές, που η φωνή τους τρέμει από τα χρόνια, αλλά και από τη συγκίνηση. Η συνεργασία του με αυτούς στην καταγραφή του λαογραφικού υλικού έχει πάντα ξεχωριστή σημασία.

Η γνωριμία του με τους ποντιόφωνους πληθυσμούς

Η γνωριμία του Στάθη Ευσταθιάδη με τους ποντιόφωνους πληθυσμούς του σημερινού Πόντου και της Γεωργίας και η συνεργασία μαζί τους πάνω σε λαογραφικά θέματα, αποτελούσε πάντα καημό της ψυχής του.

Το 1982 κάνει την πρώτη του κίνηση προς τα εκεί. Συναντά ποντιόφωνους στις περιοχές της Τραπεζούντας, της Τόνγιας, της Τσάικαρας και της Ματσούκας. Συνομιλεί μαζί τους και με το μαγνητόφωνο στο χέρι καταγράφει σπουδαίο ελληνοποντιακό λαογραφικό υλικό.

Οι ποντιόφωνοι αυτοί πληθυσμοί φανερώνουν την ελληνοποντιακή τους καταγωγή, κι ας είναι μουσουλμάνοι. Το υλικό που συ­γκέντρωσε είναι σπουδαίο και πολύτιμο. Παρόμοιες επισκέψεις συνεχίστηκαν και κατά τα επόμενα χρόνια.

Ιερές παρακαταθήκες για τις επόμενες γενιές

Τρεις κασέτες και τρία αντίστοιχα CD  παραδίδονται στις επερχόμενες γε­νιές ως ιερές καλλιτεχνικές παρακαταθήκες.

1.Τα τραγούδια του ποντιακού λαού (1981), με ευθύνη για την παράδοση, μαζί με την αδελφή του Μαρία Ευσταθιάδου - Αμανατίδου.

2.Έταιρον και η Λυγερή» (1998), με βάση την εκπομπή «Ποντιακοί Αντί­λαλοι».

3.»Μεριέμ Ανά» (Μάνα Παναγία) (2001), σε συνεργασία με σημερινούς Μαυροθαλασσίτες μουσουλμάνους καλλιτέχνες, όπως ο Καρμάν Τσολάκ και ο Τσερίμ Αϊτίν, οι οποίοι υμνούν χριστιανικά μνημεία.

Η βράβευση του από την Ακαδημία Αθηνών

 Για την όλη πνευματική του προσφορά στον ελληνισμό, ο Στάθης Ευσταθιάδης βραβεύτη­κε με το πρώτο βραβείο από την Ακαδημία Αθηνών τον Δεκέμβριο του 1985.

Στις 7 Ιουνίου του 1998 τον βράβευσε η Ακαδημία του Βούπερταλ της Γερμανίας.

Στις 14 Μαρτίου 2009 τον βράβευσε η Εύεξινος Λέσχη Θεσσαλονίκης.

Το 2007, σε εκδήλωση για την πνευματι­κή προσφορά των Ποντίων, τον βράβευσε η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδας.

Ο Στάθης Ευσταθιάδης έχει τιμηθεί και από πολλά άλλα μικρότερα σωματεία.

Φοιτητής στο χωριό του,στην Κοκκινιά Κιλκίς

«Εξέβες ας άλλ’ τη μερέαν»

 Η μεγαλύτερη, ωστόσο, αναγνώριση της προσφοράς του Στάθη Ευσταθιάδη προ­ήλθε από τη μητέρα του, τη Μυροφόρα, η οποία, συγκινημένη, υπερήφανη και έκπλη­κτη, που ο γιος της μπήκε στο πανεπιστή­μιο, του είπε: «Εσύ, γιαβρί μ', ετρύπεσες το  ραχίν και εξέβες σ’άλλ’ τη μερέαν»

Πολύχρονη η προσφορά του στην Εύξεινο Λέσχη

Ο Στάθης Ευσταθιάδης υπήρξε στέλεχος του καλλιτεχνικού ομίλου της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, που τα μέλη του ήταν επιφορ­τισμένα με την πραγματοποίηση των ραδιο­φωνικών εκπομπών. Στις 7 Δεκεμβρίου 1956, όταν πρόεδρος της Λέσχης ήταν ο Στέλιος Μουζενίδης, εγκρίθηκε αίτηση του Στάθη Ευ­σταθιάδη για παραχώρηση της μικρής αίθου­σας της Λέσχης, τρεις φορές την εβδομάδα, για δοκιμές της θεατρικής ομάδας.

Σε πρακτικό συνεδρίασης του Δ. Σ. της Λέ­σχης, στις 13 Ιουνίου 1957, όταν πρόεδρός της ήταν ο Γιάννης Συμεωνίδης, αναφέρεται ότι συγχωνεύονται ο καλλιτεχνικός όμιλος της Λέσχης με τον όμιλο του Στάθη Ευσταθιά­δη. Έτσι, ο καλλιτεχνικός όμιλος της Λέσχης απαρτίζεται από τους Γιώργο Μαρκίδη, επικε­φαλής, Γιώργο (Γώγο) Πετρίδη, λυράρη, Στά­θη Ευσταθιάδη, Μαρία Ευσταθιάδου, Μαρία Καϊσίδου και Δημήτρη Τσακαλίδη. Οι εκπο­μπές στο κρατικό ραδιόφωνο ξανάρχισαν τον Αύγουστο του 1957.

Την ίδια περίοδο, στη Λέσχη υπάρχουν το χορευτικό των μεγάλων και ο θεατρικός όμι­λος. Και τα δύο τμήματα παρουσιάζουν διαρκή δραστηριότητα, πραγματοποιώντας πολ­λές εμφανίσεις σε μεγάλες εκδηλώσεις, σε πολλές πόλεις. Στον θεατρικό όμιλο ήταν τεράστια η συμβολή του Γιώργου Τσουλφά, σημαντικού καλλιτέχνη, θεα­τράνθρωπου και συγγραφέα.

Άλλοτε αδιατάρακτη και άλλοτε κλυδωνιζόμενη

Η ανασυγκρότηση του καλλιτεχνικού ομίλου της Λέσχης αποφασίστηκε σε συνεδρίαση του Δ. Σ. στις 16 Αυγούστου 1957, που είχε αποκλειστικό θέμα τα ζη­τήματα του καλλιτεχνικού ομίλου.

Στον όμιλο προστίθενται ο Νάκος Ευσταθιάδης, αδελφός του Στάθη, η Όλγα Κωνσταντινίδου και η Παναγιώτα Παναγιωτίδου.

 Η συνεργασία του Στάθη Ευσταθιάδη με την Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλο­νίκης, άλλοτε αδιατάρακτη και άλλοτε κλυδωνιζόμενη, συνεχίζεται για αρκετά χρόνια, όταν πρόεδροι της Λέσχης ήταν ο Λεωνίδας Πυλόρωφ, ο Θεόδωρος Αν­δρεάδης και ο Χαράλαμπος Κιαγχίδης.

Η προσφορά του Στάθη Ευσταθιάδη είναι σημαντική, κατά περιόδους καθο­ριστική και κατά κανόνα αναγνωρίζεται από όλους. Η εμφάνισή του δεν μπορεί παρά να ήταν καταλυτική. Η μόρφωσή του, η καλλιέργειά του, το ταλέντο του, προκαλούσαν αμηχανία.

Τα κατεστημέ­να, με μόνιμους ή ευκαιριακούς δεσμούς, διαισθάνονταν ότι υπάρχει κίνδυνος απώθησής τους από το επίκεντρο.

Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι μια προσωπικότητα, όπως αυτή του Στάθη Ευσταθιάδη, εξαιρετικά προικισμένη με ταλέντο, δεν μπορούσε παρά να χαρά­ξει μια δική της, αυτόνομη πορεία, για να δράσει χωρίς βαρίδια, προσφέροντας όλους τους καρπούς, που ακατάπαυστα άρχισε να παράγει και να προσφέρει μέ­χρι σήμερα. Για την προσφορά του αυτή ευχαριστούμε τον Στάθη Ευσταθιάδη από τα βάθη της καρδιάς μας.

Κώστας Αποστολίδης

Δικηγόρος

 πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης 

* Τα λόγια της Μυροφόρας Ευσταθιάδου, μάνας του Στάθη, όταν άκουσε από τον γιο της ότι πέρασε στο πανεπιστήμιο! «Εσύ τρύπησες το βουνό και βγήκες από την άλλη μεριά», που σημαίνει ότι πέτυχες το σχεδόν ακατόρ­θωτο.


σ.σ. Ο Σταθης Ευσταθιαδης πεθανε στις 1 Αυγουστου του '12. Το αρθρο γραφηκε τον Απριλη του 2009.......