Ημερολόγιο της Δράσης των Ελλήνων Ανταρτών της Σαντας (Νοέμβρης 1919-Μάης 1920

Νοέμβριος 1919

2    - Ήλθον δύο ανώτεροι αξιωματικοί εκ Τραπεζούντος ο Αλάη κουμα­ντάν και Μιραλάη Μουφετής με δύο ιπποκόμους, διά να εξετάσουν το ζήτη­μα του Κάλφα.

3    - Μας προσεκάλεσαν εις το γραφείον τους, τον Ευκλείδην και εμένα και μας πήραν καταθέσεις, ερευνώντες πώς συνέβη και διατί ήλθε ο Κάλφας εις Κιμισλή και πώς εγλίτωσε.

     7 - Ήθελαν να φύγουν διά Κρώμνην, αλλά έπεσε πολύ χιόνι και έμειναν και την επομένην τους κατεβάσαμε εις Κοπαλάντων και εκείθεν έφυγαν διά την Τραπεζούντα.

18 - Μας έγραψε ο Αλάη κουμαντάν να κατεβούμε εις Τραπεζούντα και να μην φοβηθούμε, διότι ενδιαφέρεται για μας. Ενόμισε πως εύκολα μπο­ρούσε να μας κλείση στην παγίδα.

Σήμερα πιάσαμε πολλούς Τούρκους να αγοράζουν φυσίγγια από Πιστοφάντων, τα οποία και κρατήσαμε επιστρέφοντες τα λεφτά τους.

22 - Μας προσεκάλεσε εις το Καραούλι ο τσιαούσης να απαντήσωμε εις τον Αλάη κουμαντάν τι θα κάνωμε, αλλά απερρίψαμε την πρόταση.

24 - Συνελήφθη και ο Δημήτρης Βενετικίδης φέρων φυσίγγια προς πώλησιν εις τους Τούρκους, τα οποία και κατεσχέθησαν, διότι επανειλημμένως τους έγιναν συστάσεις να μην πωλήσουν, διότι σχεδόν δεν έμειναν πλέον και ότι όστις είχε για πούλημα, μπορούσαμε να τα αγοράσωμε εμείς συνιστώντες να αποφύγουν τους Τούρκους. Την επομένη κατελήφθησαν και διακόσια του Χρυσοστόμου Παυλίδου και κατεσχέθησαν.

30 - Μας γράφει ο Γεώργιος Πηλείδης εκ Τραπεζούντος ότι ο Αλάη κουμαντάν πάλιν παραγγέλλει να κατεβούμε, διότι, λέγει, θέλει να τους δη και ο βαλής αυτοπροσώπως.

Δεκέμβριος 1919

2 - Ήλθαν εξ Ούζης και λέγουν ότι γίνεται μεγάλη ενέργεια προς στρατολογίαν και εφοδιασμόν αυτών, διότι, λέγουν, εις την Μικράν Ασίαν δεν πάνε καλά με τους Έλληνας. Οι δε χωρικοί Τούρκοι λέγουν στους Έλληνας «Παπανίζ κελίορ».

Έφυγαν ο αξιωματικός και τσιαούσης εκ Σάντας και ήλθε μόνον ένας δε­κανέας προς αντικατάσταση.

8 - Ήλθαν εξ Αργυρουπόλεως κλήσεις και μας ζητούν διά το ζήτημα των ζώων του Κατρούλ, διότι ο Ιω. Δοξόπουλος, μέλος του δικαστηρίου εν Τσεβιζλίκ, είχε επιρρίψει την ευθύνη εις εμάς έχων πολλούς δικαστικούς φίλους του.

11 -Έφυγε ο φέρων τας κλήσεις τσιαούσης, τας οποίας υπεγράψαμε, αλ­λά δεν παρουσιασθήκαμε ουδέποτε.

17 - Οικογένειαι τουρκικαί εκ Γεμουράς και Σουρμένων φεύγουν προς τα εσωτερικά, φοβούμεναι την προέλασιν των Ελλήνων.

Ο Δεκέμβριος ετελείωσε χωρίς κανέν άλλο επεισόδιον, διότι ένεκεν της πολλής χιόνος και του ψύχους κανείς δεν ήρχετο και έτσι εμείναμε ήσυχοι επί τινα καιρόν.

Ιανουάριος 1920

8- Διά πρώτην φοράν από δύο χρόνια κι εδώ οι Σανταίοι σήμερα φεύγουν διά Τραπεζούντα από το ποτάμι μέσον Σίμωνας και Ούζης. Διότι οι Τούρκοι κατόπιν των γεγονότων και του μετώπου της Μικράς Ασίας εμαλάκωσαν πολύ.

14 - Ήλθαν εκ Τραπεζούντος μερικοί και παρά την Γαραϊμίσια και Σί­μωναν ολίγον έλειψε να τους ληστέψουν. Λέγουν ότι ο μητροπολίτης Χρύ­σανθος έφθασε εις Τραπεζούντα, διότι έλειπε προ πολλού εις την Ευρώπην διά την ανεξαρτησίαν του Πόντου.

Επέρασε και ο μήνας αυτός ήσυχος, διότι όλο χιονίζει και μεγάλη παγω­νιά επικρατεί.

Φεβρουάριος 1920

7 - Ήλθαν εκ Γιλιτσιάντων δύο Τούρκοι και έφεραν εις το καραούλι πά­λιν νέες κλήσεις προς εμάς από την Τραπεζούντα. Μας λέγει ο τσιαούσης ότι αν δεν παρουσιασθούμε, θα μας πάνε βιαίως.

17-0 Ευκλείδης με τρεις συντρόφους πήγε διά Ούζην μέσον Γιλιτσιά­ντων.

22 - Ήλθαν εξ Ούζης και λένε ότι εκεί οι Τούρκοι εσκότωσαν τον Αρμένιον Βαρτάν. Και εις Γεμουράν συνεκρούσθησαν ο Σατήρ ογλού με τον Κάλφαν, του οποίου ο αδελφός εφονεύθη στην σύγκρουσιν.

 Εις δε την Γα­λίαναν οι αντάρται συνεκρούσθησαν με τους Κατρουλαίους· εσκοτώθησαν δύο γυναίκες εκ Γαλιαίνης και ετραυματίσθη εις εκ Κατρούλ Φεϊμής λεγό­μενος, αφήσας το όπλον και την κάπαν του.

26 - Ήλθαν εκ Κάτρας των Σουρμένων δύο Αρμένιοι με τον Αζίζ Ουζούν ογλού εκ Χάρουξας προς συνεννόησιν μαζί μας. Επίσης λέγουν ότι ο εκ Σουρμένων Φαλτσή ογλού Αλή Οσμάν θέλει να μας ιδή και να έχη φιλίας μαζί μας, διότι έχει εχθρούς τους αγάδες Πατσόγλου, οίτινες τον κυνηγούν προτείνει εν ανάγκη να αλληλοβοηθούμεθα εκατέρωθεν. Την επομένην έφυ­γαν πίσω.

Μάρτιος 1920

15 - Ο βαλής Τραπεζούντος πήγε εις Γεμουράν και Σούρμενα, διά να συμφιλιώση τους εκεί Τούρκους, οίτινες προ πολλού αλληλοεσκοτώνοντο· λόγω των περιστάσεων, λέγει, πρέπει να είναι μονιασμένοι.

18 - Κατ' αυτάς ο Δαμιανός Τσιρίπ πηγαίνοντας από Δίρχαν εις Γαλίαναν, εις Μελιτσή <με την ομάδα του> εσκότωσαν ένα Τούρκον και μίαν γυ­ναίκα καθώς και έναν άλλον εις το βουνό της Λιβεράς. Οι Τούρκοι είναι τόσον πολύ απογοητευμένοι, ώστε λέγουν, ότι το πολύ εντός δέκα ημερών θα καταληφθή η Τραπεζούς υπό των Ελλήνων.

31 - Κατ' αυτάς ο Δαμ. Τσιρίπ κατέβηκε εις Μαχμάτ πογαζίν άνωθεν του χωρίου Κανλικά παρά την Τραπεζούντα και <με την ομάδα του> εσκό­τωσαν τρεις Τούρκους και πήραν τα όπλα τους. Και παρ' ολίγον να κυκλω­θούν και να πιασθούν.

Απρίλιος 1920

6 - Οι αγάδες Πατσόγλου εκ Σουρμένων, αντίθετοι του Φαλτσή ογλού, μας γράφουν ότι, εάν χτυπηθούμε αναμεταξύ μας, θα σας ειδοποιήσωμε να μας βοηθήσητε.

Και αντιθέτως, αν παρουσιασθή ανάγκη σ' εμάς, θα μας συνδράμουν και αυτοί. Κατ' αυτάς εις Γαλίαναν οι αντάρται εδολοφόνησαν αναμεταξύ τους τρεις και τον Ιωάννην Κουτσιούκ, όστις επί ένα έτος ήτο μαζί μας και εξελίχθη εις καλό παλικάρι και ανέλαβε την αρχηγίαν των α­νταρτών εις Γαλίαναν αντί του έως τότε Γεωργίου Παπαδοπούλου, όστις εσπαταλούσε δι' ανήθικους σκοπούς τα βοηθήματα που τους έστελνε εκ Τραπεζούντος η «Ένωσις Γαλιανιτών», ουχί ευκαταφρόνητα ποσά.

Και φέ­ρων τούτο βαρέως την ημέραν του Πάσχα καθώς διεσκέδαζον επυροβόλησε και τον σκότωσε.

8 -Σήμερα εμάθαμε ότι την 5^η του μηνός Άγγλοι ναύται βγήκαν στην Τραπεζούντα και κατέστρεψαν τα δύο μεγάλα ρωσικά κανόνια επί του Ποζ τεπέ. Οι Τούρκοι τα έχασαν από τον φόβον τους.

26  - Τέσσαρα παιδιά δικά μας εις το παρχάρι Σαβίριξα της Λιβεράς συ­νεκρούσθησαν με εξήκοντα στρατιώτας, οίτινες εφύλαγαν εκεί άλογα και βόδια του στρατού.

27  - Οι αντάρται της Γαλιαίνης ήλθον εις Καζουκλή και ελήστευσαν με­ρικούς αγωγιάτας από Γιαγμούρ-τερέ, διά να επιρρίψουν την ευθύνη σ' ε­μάς. Αλλά πήγαν κατόπιν τους οι ζανταρμάδες της Σάντας και ακολούθησαν τα ίχνη τους μέχρι Γαλιαίνης και εξακρίβωσαν ποίοι ήσαν και ήλθαν.

Μάιος 1920

1 - Κατ' αυτάς ο Δαμιανός Τσιρίπ με την ομάδα του επήγαν εις Αγ. Ιω­άννην Βαζελώνος και εκείθεν εις Ζύγαναν, όπου ελήστεψαν την οικογένειαν του Αλάη κουμαντάν του Ερζερούμ, σκοτώσαντες τον αμαξηλάτην και πληγώσαντες ένα ζανταρμάν.

Κατ' αυτάς δικά μας παιδιά έφεραν μερικές αγελάδες από την Γαλίαναν.

Κατά τα τέλη του μηνός, ενώ πηγαίναμε διά Γιλιτσιάντων να σκοτώσωμε έναν Τούρκο σύντροφον του Κάλφα εις Φτελέν, συνηντήσαμε δύο Τούρ­κους με τον Γ. Σισμανίδην.

Οι Τούρκοι εκ Φόσης ήρχοντο να μας ειδοποιή­σουν ότι αύριον θα περάσουν από το βουνό Καρά κοτίλ τα παιδιά του Χατζή Μετσίτ εφέντη, έχοντα μαζί τους και επτά φορτία φουντούκια.

 Αμέσως μαζί τους εφθάσαμε εις Καρά κοτίλ και την επομένην πραγματικώς ήλθαν. Προηγείτο είς Τούρκος ένοπλος, τον οποίον φωνάξαμε και παρεδόθη, αλλά εκ των όπισθεν ήθελε να διαφύγη ένας άλλος ωπλισμένος και μη σταματών. Φωνάζοντες τον πυροβολήσαμε και έμεινε επί τόπου φέρων τρεις πληγάς. Και μόλις πλησιάσαμεν αυτόν, τον γνωρίσαμε· ήτο ο πατήρ του Σουλεϊμάν Κάλφα και διά τούτο εφοβήθη να παραδοθή.

Αφήσαντες τους άλλους, πή­ραμε τα φορτία τους ψύχα από φουντούκια και τα κατεβάσαμε μέσα στο δάσος, τα κρύψαμε και ήλθαμε στο χωριό.

Μετά τρεις ημέρας μερικοί πήγαν εις Σεσλή καγιάν, όπου αφώπλισαν τρεις Τούρκους. Επακολούθησαν και διάφορα άλλα μικροεπεισόδια.

 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)

  Κωνσταντίνος Κουρτίδης

 (Αδελφός του Ευκλείδη Κουρτίδη)

Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη, σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.