Η πτώση της Τραπεζούντας

Σχετικά με την πτώση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας οι πηγές είναι ά­φθονες και ακριβείς.

Είναι γνωστό ότι συνθήκες υπέγραψαν πριν από 1800 χρόνια π.Χ. οι Ιουδαίοι και άλλοι λαοί, ενώ σχετικά με τους Έλληνες, στο Θουκυδίδη συναντούμε την έκφραση

"Εμμένω ταις ξυνθήκαις και ταις σπονδαίς ταίσδε δικαίως και αδόλως".

"Ήδη ο κίνδυνος της υποδουλώσεως έκρουε τις πύλες της πόλεως, ο δε αυτοκρά­τωρ Δαυίδ παρασκευάζων τα της αμύνης, εξαποστέλλει αμέσως μετ' ιερέων και διδασκάλων την ανεψιά του Αικατερίνη, ήτις εισέτι διέμενεν εν Τραπεζούντι προς τον Ουζούν Χασάν, ανανεοί τας μετά των Αρμενίων της Κιλικίας, του Ισμα­ήλ της Σινώπης και των εν τη Γεωργία και Μιγγρελία ηγεμόνων συνθήκας, και επιχειρεί να διεγείρει σταυροφορίαν εξ Ασίας και Ευρώπης, παρακαλών τον Πάπαν της Ρώμης Πίον τον Β' και τον Δούκα της Βουργουνδίας Φίλιππον τον Καλόν ίνα εξεγείρωσι τους λαούς και προκαλέσωσιν αντιπερισπασμόν εκ των ευρωπαϊκών συνόρων εις τον Μωάμεθ".

"Τότε εστάλη και υπό του Πάπα Πίου του Β' ο Μοναχός Λουδοβίκος Μινορίτης ίνα εξεγείρει τους ηγεμόνας της Μικράς Ασίας, ενισχύων τας ενεργείας του Δαυίδ, αλλά το αποτέλεσμα των ενεργειών του και εν τη Ιβηρία και εν τη Διαρπεκίρ και εν Κιλικία απεδείχθη αρνητικόν".

"Εξασφαλισθείς και εντεύθεν ο Μωάμεθ και ήδη ευρισκόμενος παρά τα σύ­νορα του Πόντου στρέφει αποτόμως προς Βορράν και εισέρχεται εις τας νοτίας επαρχίας, ας λεηλατών και δενδροτομών προχωρεί ραγδαίως και χειμαρρωδώς προς την Τραπεζούντα, και υπερβάς κατά Κριτόβουλον, "όρη δυσδιάβατα και κορυφάς υπερνεφείς και λόφους υπερύψηλους και απότομους και φάραγγας βαθείας και κρημνώδεις", καθ' όλην την προς Μεσσοποταμίαν και εκείθεν προς την Τραπεζούντα πορείαν, αφικνείται εις τρίωρον από της Τραπεζούντας τοποθεσίαν, την λεγομενην νυν "Χοσογλάν" και στρατοπεδεύει εν αυτή".

Ο Ph. Fallmerayer¹, ιστορώντας τα της παραδόσεως της Τραπεζούντας ανα­φέρει: "Πολιορκουμένης από ξηράς μεν υπό απειροπληθούς στρατού, από θα­λάσσης δε υπό 150 σκαφών, γράφει ο ίδιος "ότι υπεγράφη Συνθήκη, καθ' ην ο Σουλτάνος Μωάμεθ ο Β' υποχρεούτο :

 α) να σεβαστεί την ζωήν, την τιμήν και την περιουσίαν των παραδοθησομένων,

 β) να επιτρέψει εις τους μη θέλοντας να ζήσωσιν εν τη ιδία πατρίδι, όπως μεταβώσιν εις τον τόπον εκλογής αυτών,

  γ) να εκ­χωρήσει τας προσόδους των Σερρών, πόλεως της βορειοανατολικής Μακεδονίας προς διατροφήν του αυτοκράτορος Δαυίδ και της οικογένειας αυτού ισοβίως, ως τόπου διαμονής αυτών ορισθέντος της Ανδριανουπόλεως.

Ο άπιστος Σουλτάνος, παρά τας δοθείσας υποσχέσεις και τας αναληφθείσας ρητάς υποχρεώσεις, ελεηλάτησε την πόλιν, εξέδοκεν εις δουλείαν και εις ατίμωσιν νέους και νέες, καθ' αναφέρει ο Χαλκοκονδύλης, και κατέταξε τους δυναμένους να φέρουσιν όπλα εις τα σώματα των Γενιτσάρων και των Σπαχήδων.

Με τη συνθηκολόγηση που έγινε το 1461 μεταξύ του βασιλιά του Πόντου Δαυίδ του Κομνηνού και του Μεχμέτ Β' η πόλη παραδόθηκε στο Ναύαρχο Μαχμούτ πασά, εξισλαμισθένα και πρώτο εξάδερφο του σοφού Γεωργίου Αμιρούτζη, συμβούλου του αυτοκράτορα. Η αυτο­κρατορική οικογένεια έφυγε για έξι χρόνια και έζησε στην Ανδριανούπολη.

Εδώ ο αυτοκράτορας Δαυίδ συναντάται με τον ηγεμόνα της Πελοποννήσου Παλαιολόγο, καθώς και με άλλους ηγεμόνες και ευγενείς πράγμα που θορυβεί το Μωάμεθ.

Το 1468 ο Δαυίδ μετακαλείται με την οικογένεια του στην Κωνσταντι­νούπολη και σε λίγους μήνες βρίσκεται μπροστά στο φοβερό δίλημα:Ή να γίνει εξωμότης ή να σφαγεί με τα παιδιά του. Χρειαζόταν ομολογουμένως σθένος και αποφασιστικότητα και ηρωισμός περισσός, για να προτιμήσει το δεύτερο. Είδε με τα μάτια του να σφάζονται οι επτά γιοι του και ο ανεψιός του Αλέξιος, ενώ ύστε­ρα από αυτούς σφάχτηκε και ο ίδιος.

Η σφαγή έγινε σε ένα λόφο που από τους Τούρκους σήμερα καλείται "Πέγιογλου". Από τους 8 γιους του σώθηκε μόνο ο Νικηφόρος που κατέφυγε αρχικά στις Σέρρες και από εκεί στη Μάνη της Πελοποννήσου, όπου έγινε πρωτογέροντας, δηλαδή ηγεμόνας και διέσωσε έτσι τη διαδοχή του γένους των Κο­μνηνών. Και όπως λένε υπεύθυνα οι πηγές, το γένος των Κομνηνών σώζεται μέχρι σήμερα.

Το πάρσιμο της μεγάλης αυτής έδρας του ελληνισμού έγινε γνωστό στη δύση από το λόγιο και σύμβουλο της αυλής των Κομνηνών Γεώργιο Αμιρούτζη με επι­στολή του που σώζεται ακόμη, από την Ανδριανούπολη, μετά την άλωση της Τρα­πεζούντας, προς το μεγάλο Βησσαρίωνα, όπου διεκτραγωδεί τα δεινά του ελληνι­σμού.

Και βέβαια ο λαϊκός ποιητής μοιρολογά τότε το πάρσιμο της Ρωμανίας και μαζί μ' αυτόν οι εκκλησίες και οι άγιοι.

Διαβάζοντας και ξεφυλλίζοντας τις σελίδες της ιστορίας, βλέπουμε νοερά την ελληνική αυτοκρατορία των προγόνων μας της Τραπεζούντας, η οποία για τρεις περίπου αιώνες αποτελεί τον κυματοθραύστη των βαρβαρικών επιδρομών, που είχαν σκοπό να διεκπεραιωθούν στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο, να ανθίσταται σθεναρά.....

¹  Fallmerayer, Jac Phil. Geschichte des kaisertums von t, Munchen 1827, Του ίδιου Fragmente aus dem Orient, Stuttgart u. Tobingen 1849.