Οσπίτια σην Σαντά(Σπίτια)

Ολα τά σπίτια ήσαν γυρισμένα στην Ανατολή μόνο τής ενορίας Ζουρνατζάντων ήταν προς τή δύση.

Ολα είχαν κάτω τό στάβλο τους. Ο στάβλος δεν έπιανε όλη τήν έκταση ­του σπιτιού, αλλά μόνο τή μισή γι’ αυτό τό μισό μέρος του σπιτιού πού ήταν επάνω στό στάβλο ήταν ανώγειο, ενώ τό υπόλοιπο ισόγειο, αλλά και το ισόγειο δεν ήταν ολότελα ελεύθερο γύρω γύρω.

Η δυτική πλευρά ήταν μέ­σα στό χώμα. (διότι τό μέρος ήταν κατηφορικό). Σέ πολλά σπίτια ή στέγη πρός τό μέρος τής δύσης ήταν χαμηλότερη από τό έδαφος, γι' αυτό προς μέρος αυτό έχτιζαν τοίχο προστατευτικό από τά παιδιά, τά ζώα, τά νερά (γορχουλούχ).

Όλα ήσαν χτισμένα μέ πέτρες μεγάλες και λάσπη, χωρίς παράθυρα και γερά σαν φρούρια. Τις γωνίες τής εκκλησίας, του σχολείου και πολλών σπιτιών κουβαλούσαν από μακριά, και μάλιστα από τή Τσαρταχλού, τής οποίας ή πέτρα ήταν μαλακή.

Οσπίτ σο Πιστοφάντων

Τό κάτω μέρος (κατώγειο) πού ήταν σχεδόν υπόγειο, διότι μόνο ή α­νατολική πλευρά ήταν έξω από τό χώμα, ήταν χωρισμένο σέ δύο μέρη: το στάβλο (μαντρίν) και τό γιάναχριν (πλαγινό του στάβλου) οι πόρτες τους ήταν από τό μέρος της ανατολής.

Τό μαντρίν ήταν στρωμένο μέ χοντρά σανίδια από έλατα (πόντιλα), στη μια πλευρά είχε τό παχνί από σανίδι (πανθενίν) με τρύπες γιά τά δέ­ματα των αγελάδων (ζώσκοινα), και στην άλλη αποχετευτικό χαντάκι .

 Μερικοί στάβλοι είχαν ιδιαίτερο μέρος γιά τό μοσχάρι (μουσκενάρ) τις φωλιές της κότας (φωλέας). Ένα ξύλο στον τοίχο χρησίμευε γιά κούρνιασμα (καθιστέρα).

Και τό γιάναχριν ήταν στρωμένο μέ πόντιλα ή πέτρινες πλάκες είχε και αυτό παχάνια και χρησίμευε για ξυλαποθήκη ή και στάβλο.

Ο στάβλος και τό γιάναχριν συγκοινωνούσαν μέ τό ανώγειο μέ κατα πακτή (χαπάγκ), ώστε τη νύχτα σέ κακοκαιρία ή συγκοινωνία γινόταν από μέσα.

Μερικοί στάβλοι είχαν ιδιαίτερο μέρος γιά τό μοσχάρι (μουσκενάρ) Τά κάτουρα έβγαιναν έξω κάτω από τό κατώφλι (κατωθύρ') και χύνονταν στο λάκκο πού ήταν στην αυλή (μαντροκώλ').

 Καθάριζαν δέ τό στάβλο με σκούπες από λεπτά κλαδιά (τσουχαβέλ) τη δέ κοπριά έριχναν σέ μια άκρη τής αυλής (κοπροθέσ') μέ τό κοπρίφταρον.

Ελάχιστες οικογένειες μεταχει­ρίζονταν τήν κοπριά γιά καύσιμη ύλη, αφού την έκαμναν βώλους τους οποίους χτυπούσαν στους τοίχους γιά νά ξεραθούν (κουσκούρια).

Σέ μια γωνιά τής αυλής ήταν και ή χρεία ή χαλιά (αποχωρητήριο) κατασκευασμένη μέ πέ­τρες και στεγασμένη μέ κεραμίδια.

 Στάθης Αθανασιάδης

"Ιστορία& Λαογραφία  της Σαντάς"