Πολυχρόνης Μαυρομάτης

Ο Πολύχρονης Μαυρομάτης, από το Βατούμ, διακρίθηκε μεταξύ των Πανοραμιτών

Καλός ηθοποιός, αλλά και κοινοτάρχης

«Εγώ δεν ήρθα στην Ελλάδα με την ανταλλαγή, ήρθα με δικά μου έξοδα από το Βατούμ της Γεωργίας». Με τα λόγια αυτά αρχίζει τη διήγηση του ο Πολυχρόνης Μαυ­ρομάτης (1898-1988), ένας από τους πιο διακεκριμένους Πανοραμίτες. Και συνεχίζει:

«Εκεί, στο Βατούμ, ήμουν ηθοποιός και έπαιξα σε μεγά­λα θέατρα. Είχα τελειώσει τη δραματική σχολή στο Ναβαρασίσκι και ζούσα πολύ καλά με την οικογένειά μου. Όλοι οι συγγενείς μου έφυγαν νωρίτερα και ήρθαν στην Ελλάδα. Έτσι αποφάσισα να έρθω και εγώ το 1924.

Με καράβι ήρθαμε στον Πειραιά και από εκεί στη Θεσσαλο­νίκη, γιατί εδώ ήταν οι συγγενείς μου. Όταν φτάσαμε στη Θεσσαλονίκη, μας πήραν οι συγγενείς και μας ανέβασαν στο Αρσακλί (Πανόραμα).

 Εδώ βρήκαμε τους συγγενείς μας να διαμένουν σε μικρά σπιτάκια, που πρόλαβαν να χτίσουν πρόχειρα. Οι περισσότεροι πρόσφυγες, που ήρθαν στο Πανόραμα τότε, με την αλλαγή του καθεστώτος στη Ρωσία και με την ανταλλαγή, εγκαταστάθηκαν αρχικά στις παράγκες και στα αντίσκηνα που άφησε φεύγοντας ο συμμαχικός στρατός, μέχρι να φτιά­ξουν, με πέτρες και λάσπη, τα πρώτα σπίτια, μικρά και χαμηλά».

Ο ΑΛΕΞΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ (ΧΑΤΖΗΣ)

«Μπορώ να πω», συμπληρώνει ο Πολύχρονης Μαυρο­μάτης, «ότι αιτία για να εγκατασταθούν εδώ οι Πόντιοι της ανταλλαγής και από το Μπορτζόμ και Τσιχισβάρι της Γεωργίας, ήταν ο Αλέξης Ιωαννίδης ή Χατζής.

 Ο άν­θρωπος αυτός ήταν πολύ αποφασιστικός και ισχυρή προ­σωπικότητα. Πήγε και προσκύνησε στους Αγίους Τόπους την εποχή εκείνη, που για να φτάσει κανείς εκεί, μπορεί να έκανε μήνες, ίσως και χρόνο, εξαιτίας των μέσων που υπήρχαν τότε και της κατάστασης που επικρατούσε στην περιοχή (στις αρχές του 20ού αιώνα). Ο Ιωαννίδης προ­έβλεψε ότι ο τόπος αυτός - το Πανόραμα - θα γινόταν πολύ γρήγορα θέρετρο της Θεσσαλονίκης και μεγάλη πόλη».

Η ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΜΑΤΗ ΩΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ

Οι πρώτες εκλογές για την ανάδειξη προέδρου και κοι­νοτικού συμβουλίου έγιναν το 1930. Ο Πολυχρόνης Μαυ­ρομάτης εκλέχτη­κε πρόεδρος για τέσσερα χρόνια. Μέχρι το 1930, το Πανόραμα, που ακόμη λεγόταν Αρ­σακλί, ανήκε στην κοινότητα Πυλαί­ας, στην οποία το εκπροσωπούσαν ο Αλέξης Ιωαννίδης, ο Παναγιώτης Σωτηριάδης και ο Παναγιώτης Λυπηρίδης, με πάρεδρο τον Λάζαρο Παναγιωτίδη, που αγαπούσε πολύ τον Πολύχρονη Μαυρομάτη.

Ο Μαυρομάτης, μαζί με τον παπά Συμεών Πετρίδη, που ήταν πολύ δραστήριος, πήγαν στη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας (το σημερινό Υπουργείο Μακεδονίας Θρά­κης) και ζήτησε ενίσχυση για τις ανάγκες του χωριού.

 Επειδή πέτυχαν αρκετά πράγματα, πήγαν χαρούμενοι στον Λευκό Πύργο, όπου φωτογραφήθηκαν από έναν από τους υπαίθριους φωτογράφους που έβγαζαν τις φω­τογραφίες στη στιγμή.

Η ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΝΕΡΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ

Το νερό από το κανάλι του Χορτιάτη, που πήγαινε στο Επταπύργιο (Γεντί Κουλέ), δεν επαρκούσε για το Πανόραμα. Το νερό αυτό και τις έξι βρύσες, με γούρνες για τα ζώα (ζώα είχαν τότε όλοι), τα εξασφάλισε για το Πανόραμα ο Αλέξης Ιωαννίδης.

Ο Πολύχρονης Μαυρο­μάτης, μέσω του Πανοραμίτη προέδρου του Δικηγορι­κού Συλλόγου Θεσσαλονίκης Σερεμέτη — σ. σ. ο δικηγό­ρος Γεώργιος Σερεμέτης, αδελφός του Μακεδονομάχου στρατηγού Δημητρίου Σερεμέτη, διετέλεσε διορισμένος δήμαρχος Θεσσαλονίκης από τον Φεβρουάριο του 1943 έως τον Οκτώβριο του 1944 — εξασφάλισε νερό για το Πανόραμα από τον ιδιώτη Χαριλάου - σ. σ. ο συνοικισμός Χαριλάου πήρε το όνομά του, γιατί στην περιοχή αυτή είχε το εργοτάξιό του. Το νερό του Χαριλάου προερχόταν από πηγές της περιοχής Πανο­ράματος.

«Ο Σερεμέτης μας είπε», αναφέρει ο Πολυχρόνης Μαυρομά­της, «να κάνουμε αγωγή κατά του Χαριλάου και να αποδείξου­με με μάρτυρες ότι το νερό που εκμεταλλευόταν ήταν από το Πανόραμα.

 Αμέσως πήγα στον Χορτιάτη και στο Ασβεστοχώρι, όπου βρήκα τριάντα μάρτυρες, για να αποδείξω στο δικαστήριο τον ισχυρισμό μας, ότι το νερό ήταν δικό μας. Το δικαστήριο πείσθηκε και αποφάσισε να δώσει στο Πανόραμα το 10% του νερού του Χαριλάου.

 Εγώ δεν θα συμφωνούσα, αλλά δεν ήμουν πρόεδρος. Ήταν ο Χα­ράλαμπος Γαλανός, που μαζί Αριάδνη με τον Μιχάλη Ιωαννίδη συμφώνησαν».

Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ

Ο Πολυχρόνης Μαυρομάτης είπε ακόμη: «Τα πρώτα χρόνια, έπαιζα θέατρο εδώ στο Πανόραμα, μαζί με άλλους Πανοραμίτες. Τη σκη­νοθεσία την έκανα εγώ. Κάθε Κυριακή δίναμε παραστάσεις μέσα στην παράγκα, κυρίως με κωμωδίες, μπροστά σε πολύ κόσμο.

Μετά από κάθε παράσταση δινόταν χορός. Μας συναγωνιζόταν ο «Καραγκιό­ζης», που είχε, τότε, πέραση. Παραστάσεις ανεβάζαμε και στην Καλαμαριά και στο Κιλκίς».

Στο σημείο αυτό παρενέβη η γυναίκα του, η Αριάδνη (1904-1993), η οποία είπε ότι ο Πολυχρόνης Μαυρομάτης είπε πολύ λίγα για τον εαυτό του. Πρόσθεσε, λοιπόν, η Αριάδνη Μαυρομάτη ότι ο σύζυγός της ήταν μορφωμένος, πολύ δραστήριος και πολύ καλός με όλους.

Όταν πήγε και έκανε αίτηση στο Εφετείο Θεσσαλονίκης, για να προ­σληφθεί ως γραμματέας, του είπαν ότι εσείς οι Πόντιοι είστε μορφω­μένοι και γράφετε καθαρά γράμματα και σωστά.

«Εγώ, σαν νοικοκυρά» πρόσθεσε η Αριάδνη Μαυρομάτη, «φρόντιζα για το σπίτι και την ανατροφή των τεσσάρων παιδιών μας, δύο αγο­ριών και δύο κοριτσιών.

 Τώρα χαίρομαι με όλους και με τα εγγόνια μας. Εμείς ήρθαμε από το Βατούμ, όπου ζούσαμε καλά, γιαυτό και δεν μπορούσε να το χωρέσει το μυαλό μου ότι εδώ μαγείρευαν με τα πουρνάρια, χωρίς καμία ευκολία».

 Τελείωσε τη διήγησή της, αναφέρο­ντας ότι στο Βατούμ, όπου ο Μαυρομάτης έπαιζε στο θέατρο, η ίδια έβλεπε την παράσταση από το θεωρείο. Εκεί είχαν όλες τις ευκολίες, ενώ εδώ πέρασαν μεγάλες δυσκολίες.

Νικος Τελιδης