Το περιοδικό "ΠΟΝΤΟΣ" της Μερζιφούντας

Αρκετές είναι οι πληροφορίες για το μηνιαίο φιλολογικό, επιστημονικό και παιδαγωγικό περιοδικό Πόντος, όργα­νο του Ελληνικού Αθλητικού Συλλόγου των Ελλήνων ορθοδόξων μαθητών, με την επωνυμία «Πόντος» του αμερικανικού κολεγίου Ανατόλια της Μερζιφούντας.

Παύλος Παυλίδης

Ο σύλλογος είχε ιδρυθεί το 1886 από τους καθηγητές και μαθητές του κολέγιου ως αθλητικός, φιλολογικός και μουσικός και δραστηριοποιήθηκε ιδιαίτερα μετά το 1904.

Το κολέγιο Ανατόλια λειτουργού­σε στη Μερζιφούντα του Πόντου έως την ανταλλαγή του 1922, οπότε μεταφέρθηκε και λειτουργεί, έκτοτε, στη Θεσσαλονί­κη.

Το περιοδικό «Πόντος» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το έτος 1910 και τυπωνό­ταν στο τυπογραφείο των Αρμενίων Νέρσο και Σιραπιάν. Διευθυντής του περιοδι­κού ήταν ο Δρ φιλολογίας και διευθυντής του κολέγιου Ανατόλια Ιωάννης Γ. Στατηρόπουλος. Ένας τόμος, σε πολύ κακή κατάσταση, υπάρχει σε υπόγειο της βιβλιο­θήκης του Αριστοτέλειου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Για τον ελληνικό σύλλογο των νέων της Μερζιφούντας έγραψε, στις 13-1-1905, μεταξύ άλλων και τα εξής η εφημερίδα «Κωνσταντινούπολις» της Κωνσταντινούπολης:

Ο σύλλογος ούτος είναι ο πρώτος του εί­δους του ιδρυθείς εν τω Κολλεγίω και εν γέ­νει εις τα εσωτερικά της Ανατολής. Άξιοι δε επαίνων οι ιδρύσαντες αυτόν, οίτινες, καίπερ εις τας ιδίας αυτών δυνάμεις μόνον εγκατα­λελειμμένοι, ουδόλως ώκνησαν ν'αναλάβωσι το δυσχερές τούτο έργον.

Δημήτρης Θεοχαρίδης

Ο εθνομάρτυρας Δημήτριος Θεοχαρίδης, από την Οινόη του Πόντου, επί 27 χρόνια καθηγητής στο Ανατόλια της Μερζιφούντας, σε έκθεσή του για την ελληνική νεολαία, που φοιτούσε στο κολέγιο, γρά­φει:

...Το τμήμα τούτο (εννοεί το φιλολο­γικό, του Συλλόγου Ο Πόντος) εξέδιδε και ομώνυμον περιοδικόν σύγγραμμα πολυσέλιδον, εις ο επαξίως συνειργάζοντο οι Έλληνες διδάσκαλοι της Σχολής και οι μαθηταί. Τα εν αυτώ καταχωριζόμενα άρθρα κατοπτρίζουν την επιτελουμένην υψίστην φιλολογικήν εργασίαν εν τη μεσογείω ταύτη γωνία του Πόντου.

Αναφέρει επίσης: Πολλοί μαθηταί και απόφοιτοι της Σχολής ανεδείχθησαν και συγγραφείς βιβλίων και διεκρίθησαν δια ποικίλων δημοσιευμάτων εν τη Ελληνική δημοσιογραφία. (Αντώνιος I. Γαβριηλίδης Σελίδες εκ της μαύρης εθνικής συμφοράς του Πόντου, εν Αθήναις 1924 - Φωτογραφική ανατύπωση της 1ης έκδοσης Μαλλιάρης - Παιδεία, 1992).

Ο Ιάκωβος Κουλοχέρης, εξάλλου, αναφέρει στο βιβλίο του, Η Αμισός και τα, πάθη της: Η τρομοκράτηση του Ποντια­κού πληθυσμού άρχισε με τον απαγχονισμό του καθηγητού Θεοχαρίδη, δύο διδασκά­λων και δύο ανηλίκων μαθητών Αμισηνών του Κολλεγίου «Ανατόλια», του σημερι­νού δηλαδή «Ανατόλια» της Θεσσαλονί­κης, που είχε τότε την έδρα του στην Μερζιφούντα.

Τον Ιούνιο του 1921 καταδικάστη­καν από τα τουρκικά δικαστήρια ανεξαρ­τησίας και εκτελέστηκαν με απαγχονισμό οι καθηγητές του Ανατόλια Δημήτριος Θεοχαρίδης, Χαράλαμπος Ευσταθιάδης, Παύλος Παυλίδης, Παναγιώτης Λαμπρινίδης, που δημοσίευαν άρθρα τους στο περιοδικό Ο Πόντος, και οι δεκαοχτάχρονοι μαθητές του κολέγιου Συμεών Ανανιάδης και Αναστάσιος Παυλίδης, με την κατηγο­ρία - όπως αναφέρει ο Παντελής Βαλιούλης στο βιβλίο του Σελίδες εκ της συμφοράς του Πόντου, 1921-1924 - ότι συνετήρουν Σύλλογον εν τω Κολλεγίω ομογενών, καθ'όν τρόπον συνετήρουν τοιούτους και οι Τούρκοι καθώς και οι Αρμένιοι μαθηταί προς περισ­σοτέρων μεταξύ των αλληλεγγύην, γνωριμίαν, άσκησιν εις διαλέξεις, γυμναστικάς επι­δείξεις κλπ.

  

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ TOΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

Στο εξώφυλλο, κάτω από τον τίτλο, υπάρχουν τα ακόλουθα:

                  Μηνιαίον περιο­δικόν,

Δημοσίευμα φιλολογικόν επιστημονικόν και παιδαγωγικόν του Πόντου (με κεφαλαία).

 Από κάτω: Προνομιούχος και Υπεύθυνος Διευθυντής I. Γ. Στατηρόπουλος δ. φ., αρχισυντάκτης Δ. Θεοχαρίδης,

Τιμή εκάστου φύλλου γρόσια δύο,

Συνδρομή ετησία εν Τουρκία Γρ. 20, Εν τω εξωτερικώ Φρ. 5.

Στη συνέχεια μπαίνουν το τεύχος, ο μήνας και το έτος, κατόπιν τα Εμπεριε­χόμενα.

Το περιοδικό έχει σχήμα μικρό, όσο περίπου ένα βιβλίο σήμερα, οι σελίδες του είναι συνήθως 16. Το 1ο τεύχος του 3ου έτους (Σεπτέμβριος 1911) έχει τα εμπεριε­χόμενα:

Τι χρειάζονται κυρίως τα Σχολεία μας, του Θ. (Δημητρίου Θεοχαρίδη, αρ­χισυντάκτη),

Ελένη Κέλλερ, Π. Π. Γιαννάσογλου, Σονάτα ή Παθητικά (διήγημα) του Θ.,

Από τα Παραμύθια της Ζωής μου, του Καλ. Χουρμουζιάδη,

Ο Λαβύρινθος της Κρήτης, ανυπόγραφο,

 Επιστημονικά Ανά­λεκτα, του Κ. Κυπριανίδη, Τα Νέα του Μη­νός.

Στο κάτω μέρος του εξώφυλλου, κα­θώς και σε εσωτερικές σελίδες σημειώνεται             ΜΕΡΖΙΦΟΥΝ  ΤΥΠΟΙΣ ΝΕΡΣΟ ΚΑΙ ΣΙΡΑΠΙΑΝ.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟΝ ΜΑΡΤΙΟ TOΥ 1910

Το 1ο τεύχος του μηνιαίου περιοδικού ΠΟΝΤΟΣ της Μερζιφούντας βγήκε τον Μάρτιο του 1910. Από το άρθρο, με τίτλο Μία εγκάρδιος πρόσκλησις, γίνεται γνω­στά ότι το περιοδικά είχε κυκλοφορήσει το 1909 χειρόγραφο. Ολόκληρο το άρθρο έχει ως εξής:

Τον «Πόντον» όστις πέρισυν εξεδίδετο  χειρογραφικώς υπό τίνων φιλομούσων ελλήνων μαθητών του Αμερικαν. Κολλεγί­ου υιοθέτησεν εφέτος ο εν τω ιδίω εκπαι- δευτηρίω από πολλών ετών υφιστάμενος και ευδοκίμως λειτουργών ομώνυμος Σύλ­λογος, και ανέλαβε να τον καταστήση επίσημον δημοσιογραφικόν του όργανον.

 Εις την επιχείρησίν του ταύτην δεν ωρμήθη εκ ματαίας επιδείξεως και τυφλής απομιμήσεως, αλλ' εξ επιγνώσεως του προορισμού του και σφοδράς επιθυμίας προς πραγμα­τοποίησα του τριπλού σκοπού του – της αθλητικής, αισθητικής και φιλολογικής μορφώσεως των μελών του.

Τον ευγενή αυτόν σκοπόν του διενεργεί, είναι αληθές, και δι' άλλων μέσων ως δια διαλέξεων, δι αναγνωσμάτων ποικίλων, δια συζητήσε­ων, δια διδασκαλίας δραματικών έργων, δι' αθλητικών επιδείξεων και αγώνων και μουσικών συναυλιών κ. τ. λ., αλλ' ακραδάντως πιστεύομεν ότι το δημοσιογραφικόν του όργανον καθίσταται απείρως αποτελεσματικώτερον δια να συντελέση εις τον κύριον σκοπόν του.

Δι’ αυτού παρέχει ευκαιρίαν πολύτιμον εις τα μέλη του προς εκγύμνασιν του κα­λάμου των, προς αυτενέργειαν της διανοί­ας των, προς έντασιν της προσοχής εις τας επιστημονικάς, ιστορικάς, κοινωνικάς και φιλοσοφικάς μελέτας των, προς περιεσκεμμένην διατύπωσιν των εξ αυτών γνώσεών των, των άλλων ποικίλων ιδανικών των δια γλώσσης ευλήπτου, ζωντανής, σοβαράς ενί­οτε και ενίοτε ευτραπέλου, προς ανύψωσιν, τέλος, του εν αυτοίς αισθήματος του καλού, του ωραίου και του αγαθού.

Το ρολόϊ του κολέγιου "ΑΝΑΤΟΛΙΑ" σταματημένο στην αποφράδα ώρα που το σχολείο αναγκάστηκε να μεταφερθεί

Δια τούτο προσκαλεί όλα τα μέλη του εις κοινήν συνεργασίαν, εις ευγενή άμιλλαν, εις φιλλογικόν συμπόσιον, εις πνευματικήν δράσιν δυναμένην να τους ωφελήση πολυτρόπως, να τους αναδείξη ευεργετικούς πα­ράγοντας εν τη κατόπιν κοινωνική σταδιο­δρομία των, να τους προπονήση εις τον μέγαν αγώνα της ζωής, ένθα οι καλώς κατηρτισμένοι διανοητικώς, ηθικώς και πρακτικώς ευ­δοκιμούν, προάγονται, τιμούν εαυτούς, την οικογένειάν των, την πατρίδα των, την ανθρωπότητα, και εξασφαλίζουν εις εαυτούς το έπαθλον των κόπων των στεφανούμενοι με τον στέφανον της επιτυχίας.

Την πρόσκλησίν του ο Σύλλογος επε­κτείνει και εις όλα τα παλαιά του μέλη, άτινα και μακρόθεν δεν παύουσι να ενδια­φέρονται δια την πολύτιμον κληρονομίαν ήν αφήκαν εις τους μετ' αυτούς συνεταί­ρους των.

Σκορπισμένα αυτά ανά την υφήλιον δεν λησμονούν το δημιούργημα των χειρών των, τον Πόντον των, ευχόμενοι τα κράτιστα και βέλτιστα εις αυτόν. Με την πολυπειρίαν των, ήν τοις εχορήγησεν ο πρακτικός των βίος, και με τας θετικάς και εμβριθείς των γνώσεις, άς συνέλεξαν και απεταμίευσαν εκ των ανωτέρων των σπουδών εν Πανεπιστημίοις και Πολυτεχνίοις της Ευρώπης και Αμερικής, θα σπεύσουν προθύμως να λαμπρύνουν δια των δημοσιευμάτων των τας σελίδας του δημοσιογραφικού τούτου οργάνου, του προ­σφιλούς των "Πόντου", να ενθαρρύνουν τον τρέμοντα κάλαμον των αρχαρίων συναδέλ­φων των, να αναπτερώσουν το φρόνημά των, το δειλόν να ενισχύσουν τα πρώτα των δημοσιογραφικά βήματα και να χειρα­γωγήσουν αυτούς εις τον μέγαν και επίπονον δρόμον της αληθούς προόδου.

Την ιδίαν πρόσκλησιν ο Σύλλογος κά­μνει και εις όλους τους άλλους φίλους του οίτινες έχουν την καλήν θέλησιν και δύνανται δια του καλάμου των να συμβάλλουν εις του οργάνου του την ευπρεπή έκδοσιν επ' αγαθώ της προς μάθησιν οργώσης ενταύθα και αλλαχού νεολαίας.

Βασιζόμενος εις την γενικήν ταύτην συ­νεργασίαν προβαίνει μετά θάρρους και στα­θεράς ελπίδος εις την έκδοσιν του Πόντου, ο Σύλλογος «Πόντος».

Τα περιεχόμενα του 1ου τεύχους συ­μπληρώνουν τα εξής θέματα:

 Η Ίδρυσις του Αρχαίου Βασιλείου του Πόντου του Δ. Θ.,

«Ο Πόντος» του Ν. Χ. Κ. Μιμόπουλου,

Θεωρία και Πράξις του I. Π. Ξενίδη,

Η Γεωργία ως Βάσις της Ευημερίας του Ρ. Δ.,

Η Αγάπη του Ν. Χ Κ. Μιμόπουλου,

 Η Ερμηνεία της Σφηνοειδούς Γραφής του Α. Καζέζογλου,

Στοργή Κινέζου του Περι­κλή Κ. Παυλίδη,

Ηθογραφία των εν Ηπείρω Τουρκαλβανών του Ν. Κ. Φωτιάδη,

Η Αρχαιολογική Εταιρία του Ανατολικού Κολλεγίου του Π. Δ. Μ.,

Οι Μυστικοπαθείς μας του Πρόδρομου Μ. Κυπριανίδη,

Τα Κατορθώματα των εν Αγγλία Εκκλησιαζουσών (Σωφραζέτ) του Ω.

Δημοσιεύ­ονται, επίσης, ποιήματα και Από τα φαι­δρά μας.

Πάνος Καϊσίδης

Δημοσιογράφος-Συγγραφέας