Επαναστάσεις την περίοδο του 1908

Κίνημα της Σάμου

Ο Γάλλος στρατιωτικός ακόλουθος στην Κωνσταντινούπο­λη, ταγματάρχης Delon· σ' αναφορά του στις 9 Ιουνίου 1908 λέγει:

"Οι λεπτομέρειες του κινήματος της Σάμου είναι σήμερα γνωστές.

... Από πολύ καιρό η ομαλή διοίκηση κατέστη αδύνατη στο νησί, εξ αι­τίας της βίαιης αντιπολίτευσης κατά. του πρίγκιπα, που κυβερνά εν ονόματι του σουλτάνου, από τον περίφημο ταραξία Σοφούλη υποστηριζόμενο από την πλειοψηφία των υπαλλήλων και του μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.

Φοβούμενος ταραχές ο πρίγκιπας ζήτησε αύξηση της μικρής φρουράς, που αποτελείται από 70 Τούρκους στρατιώτες και 150 χωροφύλακες Σαμιώ­τες, οι οποίοι όμως πήγαν με το μέρος του Σοφούλη,200 άνδρες, αποσταλέντες από Σμύρνη έφτασαν στις 25 Μαΐου στο Βαθύ, την πρωτεύουσα του νησιού.

Κατά την αποβίβαση, ένας αξιωματικός Σαμιώτης της χωροφυλακής παρουσιάστηκε στον Τούρκο Αξιωματικό Διοικητή του αποβατικού τμήματος και τον κάλεσε, εκ μέρους της κυβέρνησης της Σάμου, να ξαναεπιβιβαστούν στα πλοία, διότι η αποστολή τους συνιστούσε παραβίαση τον χάρτου της νή­σου.

Με την άρνηση του αξιωματικού, ο αστυνομικός αποσύρθηκε και μ’ ένα σινιάλο, που έδωσε κτυπώντας την καμπάνα της εκκλησίας, ξέσπασε ένα τουφεκίδι αμφιθεατρικά του λιμανιού, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 15 στρατιώτες.

Υπό βροχή πυρών, το τούρκικο τμήμα ανταποδίδοντας τα πυρά. διέσχισε την απόσταση που το χώριζε από το παλάτι, όπου και αποσύρθηκε. Στη διαδρομή είχε 4 νεκρούς, 28 τραυματίες και περίπου 20 εξαφανισθέντες.

...Η αυτοκρατορική κυβέρνηση έδωσε διαταγή για αποστολή στη Σάμο 3 ταγμάτων των 600 ανδρών έκαστον..."

Κίνημα του 3ον Τουρκικού Σώματος Στρατού

 (Mutineries et complot au 3e ordou)

Ο Γάλλος στρατιωτικός ακόλουθος, που προαναφέραμε, σ' έκ­θεση του της 7 Ιουλίου 1908 αναφέρει:

"Τελευταία τα στρατιωτικά κινήματα είναι και πιο συχνά.

Μόνο στο 2ο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου, 5 κινήματα έλαβαν χώρα στο 3ο Σ.Σ. στις πόλεις Resna, Kruchovo, Monastir, Uskub και Scutari της Aλβανίας.

To αίτιο είναι πάντα το ίδιο:

Οι άνδρες ζητούν ν' απολυθούν και να πληρωθούν όλοι οι καθυστερημέ­νοι μισθοί τους.

... Εκτός αυτών των τοπικών κινημάτων οφείλω να υπογραμμίσω την ανακάλυψη στο βιλαέτι του Cossovo μιας στρατιωτικής συνωμοσίας πολύ πιο σοβαρής, που αποσκοπούσε στο να προκαλέσει μια επαναστατική κίνηση κατά του παρόντος καθεστώτος και στην οποία είναι μυημένοι πολλοί αξιω­ματικοί των φρουρών Uskub (Σκόπια), Ichtib και Keuprulu.

... Ο Επιθεωρητής των στρατευμάτων του βιλαετίου του Cossooo, στρα­τηγός Osman Τevzi πασάς έφτασε επειγόντως στην Κωνσταντινούπολη, με ειδικό τρένο...".

Επανάσταση Νεότουρκων

Με καθυστέρηση, αλλά με πολλή σαφήνεια, ο Γάλλος ακόλουθος στην Κωνσταντινούπολη, ταγματάρχης Delon, περιγράφει την επα­νάσταση των Νεότουρκων του Ιουλίου 1908, στην αναφορά του, 7 Οκτωβρίου 1908:

"... Αξιωματικοί και οπλίτες υπέφεραν, όπως και όλος ο τούρκικος πλη­θυσμός, από απίστευτες καταχρήσεις και σφετερισμούς τερατώδεις της εξου­σίας.

Αυτό το πνεύμα δε διέφυγε από την Επαναστατική Επιτροπή, που έδρευε στη Θεσσαλονίκη και είχε παρακλάδια μυστικά σ' όλες τις σπουδαίες φρουρές της Μακεδονίας..., που της επέτρεπε να στρατολογεί όλο και περισ­σότερους μεταξύ των δημοσίων υπαλλήλων και του στρατού. Και εξηγείται χωρίς κόπο πως αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, που δεν ήταν Νεότουρκοι (μυημένοι), δέχθηκαν με χαρά τις ιδέες τους.

 

... Στις πρώτες ημέρες του Ιουλίου ο συνταγματάρχης Nazim bey, διοι­κητής φρουράς Θεσσαλονίκης, θεωρούμενος σαν κυριότερος κατάσκοπος του παλατιού, τραυματίστηκε με πιστόλι από έναν αξιωματικό.

Στις 5 Ιουλίου η φρουρά της Rezna επαναστάτησε. Διακόσιοι στρατιώτες και 20 αξιωματικοί λιποτάκτησαν υπό τον ταγματάρχη Niazi bey, αρπάζο­ντας χρήματα, όπλα και πυρομαχικά.

Ο ταγματάρχης Enver bey της φρουράς του Μοναστηρίου, επικεφαλής 150 στρατιωτών, κατέφυγε στα βουνά.

Σης 7 Ιουλίου ο στρατηγός Chemri pacha διοικητής μεραρχίας, Mιtrovitza, σκοτώνεται στο Μοναστήρι.

Ο στρατηγός Osman Tevzi απάγεται στο Μοναστήρι και οδηγείται βίαια στους επαναστάτες του Niazi bey.

Η επαναστατική κίνηση, απλώνεται σε Castoria, Kucheuo, Ochrida.

Οι ομάδες του Niazi και Enver bey αυξάνουν.

Σιην Κωνσταντινούπολη επικρατεί τρέλα. Ο σουλτάνος κάνει παραχω­ρήσεις χωρίς αποτέλεσμα.

...Η τελευταία ελπίδα για αντίσταση λιποψυχάει. Παντού ο στρατός ζη­τωκραυγάζει τις νέες ιδέες. Ο σουλτάνος δεν είχε έναν άνθρωπο, ένα κανόνι να αντισταθεί στη θριαμβευτική επανάσταση.

... Η Επαναστατική Επιτροπή, εκπλαγείσα κι αυτή από την ταχεία επι­τυχία της, απηύθυνε τελεσίγραφο στο σουλτάνο, σε 48 ώρες να δεχθεί τις απαιτήσεις του προγράμματος της, αλλιώς θα βαδίσουν τα 2ο και 3ο Σώματα Στρατού κατά της πρωτεύουσας.

Στις 24 Ιουλίου εκδόθηκε το φιρμάνι ιου σουλτάνου για την εφαρμογή του Συντάγματος του 1876 και διέταξε τη σύγκληση μιας Βουλής.

Η επανάσταση είχε ολοκληρωθεί...".

Τα συνθήματα ΙΣΟΤΗΤΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ και ΔΙ­ΚΑΙΟΣΥΝΗ. για όλους τους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανεξαρτήτου γλώσσας, φυλής και θρησκείας μέθυσαν τους πάντες.

Οι Βούλγαροι κομιτατζήδες, οι Έλληνες Μακεδονομάχοι κατέβηκαν από τα βουνά. παρέδωσαν τον οπλισμό τους και αγκαλιασμένοι με Τούρ­κους αξιωματικούς και χωροφύλακες ζητωκραύγαζαν και γλεντούσαν.

Ανάλογος υπήρξε και ο ενθουσιασμός της επίσημης ελληνικής κυ­βέρνησης και του λαού:

Στα γαλλικά αρχεία υπάρχει το φύλλο της ελληνικής εφημερί­δας "Πατρίς" της 24 Ιουλίου 1908, που παρουσιάζει την ελληνική και την τούρκικη σημαία κάτω από τα κεφάλια του βασιλιά Γεωργίου και του σουλτάνου Abdul Hamid και πιο κάτω τη φράση: "Οι δύο κυρίαρχοι της Ανατολής".

-       Οπουδήποτε εμφανιζόταν ο Τούρκος πρέσβυς στην Αθήνα Nabi bey αποθεωνόταν από τις επευφημίες του πλήθους.

-       Οι Έλληνες πρίγκιπες Ανδρέας και Χριστόφορος επιστρέφοντας από την Πετρούπολη διατάχθηκαν να περάσουν από την Κωνσταντινού­πολη.

-      Ο φαναριώτικης καταγωγής υπουργός των Εξωτερικών της Ελλά­δας Μπαλτατζής, πίστευε οτι οι Έλληνες σε μια κοινοβουλευτική Οθω­μανική Αυτοκρατορία θα ανέβουν σύντομα σε υψηλές νευραλγικές θέ­σεις. Πίστευε μ' άλλα λόγια να συμβεί το προηγούμενο με τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, που το ανατολικό της τμήμα ειρηνικά μεταβλήθηκε σ' ελ­ληνικό, το "Βυζάντιο".

-       Ο Τούρκος πρέσβυς δεχόμενος αντιπροσωπία αποφυλακισθέντων Ελλήνων Μακεδονομάχων τόνισε: "Αναμφιβόλως και αδιαφόρως συνθηκών, οι Έλληνες και οι Τούρκοι θα εθυσιάζοντο δι' αλλήλους ".

Η έλλειψη στρατιωτικής προετοιμασίας της Ελλάδας και ο αυξανό­μενος κίνδυνος των Βουλγάρων, θόλωσαν τη σκέψη των Ελλήνων και κανείς δεν πρόβλεψε τι κρυβόταν πραγματικά πίσω από τα απατηλά συν­θήματα της επανάστασης των Νεότουρκων.

Μόνο δυο μεμονωμένα άτομα ερμήνευσαν σωστά τη σημασία της:

ABDUL HAMID

-       Ο σουλτάνος Abdul Hamid που κοιτάζοντας, την ημέρα υπο­γραφής του φιρμανίου για την εφαρμογή του Συντάγματος, στις 24 Ιουλίου 1908, από το παράθυρο του serail (παλατιού του) κάτω στην πλατεία τους Τούρκους, Αρμενίους, Εβραίους και Έλληνες, να χορεύουν και να πανηγυρίζουν, είπε αναστενάζοντας:

"Αυτό το Millet των Yunan(¹⁾ γιατί πανηγυρίζει το ταλαίπωρο; Οι Νεότουρκοι δε θα το αφήσουν να συνεχίσει την πρόοδο του, θα το εξαφανίσουν

-Στην ακριτική περιοχή του Πόντου. στο φημισμένο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Περιστερεώτα, ο ηγούμενος συγκέντρωσε όλους τους μοναχούς και είπε:

"Επιτέλους τα βάσανα του δυστυχισμένου Έθνους μας τελείωσαν. Τα σκοτεινά χρόνια πέρασαν. Τώρα ας γιορτάσουμε, ας προσευχηθούμε κι ας ζήσουμε σαν πραγματικά αδέλφια με τους Τούρκους".

 Το λόγο πήρε ο μοναχός και δεινός ψάλτης Ιερεμίας Δοξόπουλος και είπε:

Έχετε δίκαιο, Αξιοσέβαστε Ηγούμενε, εσείς διαβάσατε και είδατε πολ­λά, τώρα πια θα κυκλοφορούμε ελεύθερα, δε θα φοβόμαστε κανένα, Θα είμα­στε ισότιμοι"

Ένα δυναιό κτύπημα γροθιάς στο μεγάλο τραπέζι, συντάραξε όλους και μ’ έκθαμβα μάτια όλοι στράφηκαν προς τo μέρος ενός νέου καλόγε­ρου, με ψηλό ανάστημα, μπλε μάτια και επιβλητικό παρουσιαστικό, προς το Γρηγόριο Σιδηρουργόπουλο.

Πριν προλάβει ο ηγούμενος να τον παρατηρήσει και τον επαναφέρει στην τάξη, εκείνος κοίταξε όλους κατάματα και στη συνέχεια έστρεψε και κάρφωσε το βλέμμα του πάνω στον ηγούμενο και με σταθερή και κρυ­στάλλινη φωνή είπε:

« Άγιε Ηγούμενε, σας θαυμάζω πάντα για τη σοφία σας, συγχωρήστε ή τιμωρήστε με για την αοέβειά μου, όμως παρακαλώ να μου δώσετε το λόγο».

Ο ηγούμενος τον κοίταξε θυμωμένα και του είπε:

-       Βεβαίως και θα τιμωρηθείς, όμως πες μας αυτό που σκέπτεσαι.

-       Χθες το βράδυ είδα ένα εφιαλτικό όνειρο. Ένα μεγάλο κύμα, που ξε­κίνησε από τα μέρη της θεσσαλονίκης, κινήθηκε λοξά και με δύναμη προς τον Εύξεινο Πόντο. Εκεί έγινε μεγαλύτερο και πιο θολό, έμοιαζε σαν αίμα. Απότομα άλλαξε κατεύθυνση, κινήθηκε npoς τα παράλια του Πόντου, τη Σαμψούντα. Κερασούντα Τραπεζούντα. Ακόμη και τα πανύψηλα βουνά του Πόντου δεν το συγκράτησαν. Ξεχύθηκε προς την Αμάσεια, την Καισαρεια, την Αγκυρα. Έριξε σπίτια, έπνιξε ανθρώπους.

Φοβούμαι, Ηγούμενε. Μέχρι τώρα είχαμε ένα σουλτάνο, που ήταν βάρβαρος, γι’ αυτό και τον λέγανε "Κόκκινο Σουλτάνο", όμως τώρα θα ξεφυτρώσουν χιλιάδες τέτοιοι και δε θα μπορούν ούτε οι Φαναριώτες ούτε τα δώρα ούτε οι απειλές των Μεγάλων Δυνάμεων να τους συγκρατήσουν. Ολους τους ξεγέλασαν και όλοι θα τρέξουν να τους αγκαλιάσουν, για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους για να πουλήσουν όπλα.

Πόσο προφητικά ήταν τα λόγια αυτά. Θα δούμε στη συνέχεια, όμως τώρα ας δώσουμε το λόγο στο Γάλλο στρατιωτικό ακόλουθο στην Αθήνα, λοχαγό Denvignes. Γράφει μεταξύ άλλων στην αναφορά του, 29 Αυγούστου 1908:

"... Τελευταία είχα μια συνομιλία, πολύ ενδιαφέρουσα, με τον εδώ Τούρκο στρατιωτικό ακόλουθο, τον αντισυνταγματάρχη Ishan bey, σχετικά με το πνεύμα των Νεότουρκων.

... Αυτός αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή και την Ακαδημία Πολέμου της Kωνσταντινούπολης.

... Πήρε μέρος στον τελευταίο ελληνοτουρκικό πόλεμο (εννοεί το 1897). Διακρίθηκε εκεί και σε λίγο καιρό μετά τοποθετήθηκε σαν ακόλουθος στην Αθήνα, πόστο που και έχει μέχρι σήμερα.

... Ο αντισυνταγματάρχης Ishan bey συνδέεται με τους Νεότουρκους από πολύ χρόνο...

...Ηταν εδώ ένας άριστος πράκτορας πληροφοριών και προπαγάνδας. Δεχόταν συχνά τους απεσταλμένους της Επιτροπής και απέστελνε ο ίδιος σ' ορισμένα μέρη της Μακεδονίας και της Μικράς Ασίας πράκτορες.

... Επωφελήθηκα να τον ρωτήσω μερικές λεπιομέρειες σχετικά με τα αι­σθήματα των Νεότουρκων αξιωματικών προς τη Γαλλία.

... Τα αισθήματά μας, απάντησε, συνοψίζονται σε δύο λέξεις ^"θαυμα­σμός " και "ευγνωμοσύνη”.

Είναι χάρη στη γαλλική φιλοξενία και την ηθική υποστήριξη που το Κόμμα των Νεότουρκων κατόρθωσε να οργανώσει την Επανάσταση... Στη Στρατιωτική Σχολή και στη Σχολή Πολέμου δεχόμασταν μια τεχνική διδα­σκαλία προηγμένη, όμως η φιλολογική και ιστορική διδασκαλία ήταν απρο­σάρμοστη. Η διδασκόμενη στρατιωτική ιστορία δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένας μύθος για τη δόξα της Γερμανίας και της Τουρκίας... Παρά ταύτα  κρυφά με κίνδυνο, διαβάζαμε(2) την πραγματική γαλλική ιστορία... Μην πι­στεύετε ότι έχουμε την ελάχιστη συμπάθεια για τη Γερμανία. Αυτή η χώρα ήταν ο κύριος υποστηρικτής του καθεστώτος (του σουλτάνου).. Η Τουρκία ήταν αγρόκτημα (φάρμα) για τους Γέρμανούς... αυτά θα αλλάξουν όλα.

... Δε θέλουμε παρά ένα πράγμα: Να δούμε την επιρροή σας (γαλλική) ν' αυξάνει στην Τουρκία σε βάρος οποιασδήποτε άλλης χώρας...

Και ο Γάλλος συνεχίζει:

Κοινοποίησα το πνεύμα της συνομιλίας μας στον κύριο Devier  εμπορικό υποδιευθυντή της Creusot⁽³⁾, ο οποίος πηγαίνει στην Κωνσταντι­νούπολη, για να διαπραγματευτεί μια ενδιαφέρουσα υπόθεση προμήθειας υλικού πυροβολικού...

Στις εκλογές που έγιναν στο τέλος 1908 οι Τούρκοι επέτρεψαν την εκλογή και αλλοφύλων βουλευτών: έναςβουλευτήςκατά 100.000 πληθυ­σμό. Στη νέα Βουλή εξελέγησαν 280 Τούρκοι, 23 Έλληνες, 5 Βούλγαροι,4 Σέρβοι, 2 Εβραίοι και 10 Αρμένιοι. Το 1912 εκλέχτηκαν 27 Έλληνες, βουλευτές.

Απ' αυτό συνάγεται άτι οι Τούρκοι, που είχαν συμφέρον να μειώνουν τους αριθμούς της δεύτερης μετά απ’ αυτούς πλειοψηφίας, αναγνώρισαν ότι υπήρχαν 2.700.000 Έλληνες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στον Πόντο εξελέγησαν 7 βουλευτές, άρα αναγνώριζαν 700.000 Έλληνες. Απ' αυτούς, όπως θα δούμε, ύστερα από τη γενοκτονία επέστρεψαν λιγότεροι από τους μισούς.

Ο Γάλλος στρατιωτικός ακόλουθος στην Κωνσταντινούπολη ταγματάρχης Delon, στην αναφορά της 19ης Ιανουαρίου 1909 γράφει:

"... Ένας αριθμός νομοσχεδίων, που ενδιαφέρουν την οργάνωση του τουρκικού στρατού, καταρτίστηκε από το υπουργείο Στρατιωτικών και θα υποβληθεί εντός του 1909 προς ψήφιση από τη Βουλή. Ιδού οι προβλέψεις:

 "Τροποποίηση του Νόμου Στρατολογίας με πρόβλεψη υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας για τους μη μουσουλμάνους.

Χάρης Τσιρκινίδης

Γεννήθηκε το 1938, οτη Λεκάνη Καβάλας, από γονείς πρόσφυγες του Πόντου.

Στις παιδικές του αναμνήσεις κυριαρχούν οι ανεξίτηλες εικόνες, από τη βάρβαρη γερμα- νοϊταλοβουλγαρική κατοχή, από τους αδελφο­κτόνους εμφυλίους πολέμους του 1944 και 1946-49.

Οι τραγικές διηγήοεις των προοφύγων γονιών του για το ολοκαύτωμα του Πόντου και τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι διωγμοί των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και η Τουρ­κική εισβολή οτην Κύπρο, εδραιώνουν την πι­κρή του πεποίθηση για την τραγική μοίρα της πατρίδας μας και το αιιάνθρωπο πρόσωπο του κόσμου.

Το 1961 αποφοίτησε από τη Σχολή Ευελ­πίδων σαν Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού.

Υπηρέτησε σε Μονάδες και Επιτελεία οτην Ελλάδα και Κύπρο.

Είναι απόφοιτος των Σχολών Πολέμου Ελλάδας και Γαλλίας. Απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Αποστρατεύτηκε, ενώ υπηρετούσε σαν στρα­τιωτικός ακόλουθος οτην Ελληνική Πρεσβεία στο Παρίσι.

Το παρόν βιβλίο, στηρίζεται στις μακρο­χρόνιες έρευνες του για την τραγωδία της Γε­νοκτονίας. μέσα από τα γαλλικά πολιτικά, οτρατιωτικά και διπλωματικά αρχεία.

1. Aυτo το έθνος των Ιώνων (Ελλήνων).

2.  Το 1914 αλλά και κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913 οι Γερμανοί ήταν παραταύτα οι οργανωτές, σύμβουλοι και σύμμαχοί τους

     3.  Γαλλική πολεμική βιομηχανία.