Πρόλογος απο το βιβλιο του Horton «The Blight of Asia»

Ο εικοστός αιώνας είναι γεμάτος από φρικιαστικές πράξεις. Σήμερα οι φρικιαστικές πράξεις βρίσκουν μια τό­σο μεγάλη δημοσιότητα, ώστε είναι εύκολο να ξεχάσει κανείς μια απ' τις πιο πρόσφατες και πιο τρομερές, την κα­ταστροφή και τις σφαγές της Σμύρνης του 1922. 

Και δεν ήταν αυτή η μόνη τον αιώνα, γιατί, όπως μας υπενθυμίζει ο George Horton με το τόσο εύγλωττο βιβλίο του «The Blight of Asia» είχαν λάβει χώρα και νωρίτερα σφαγές Ελ­λήνων κατοίκων της Φώκαιας και Αρμενίων σε όλη την έκταση της Μικράς Ασίας.

Το να θέλουμε να υπενθυμίσουμε στους ανθρώπους τα φρικιαστικά αυτά γεγονότα δεν οφείλεται σε προκατά­ληψη εναντίον των Τούρκων. Οι Τούρκοι πολύ εύκολα πιστεύουν ότι οι λαοί της Δύσης είναι προκατειλημμένοι εναντίον τους, γιατί αυτοί δεν είναι Χριστιανοί η γιατί η κλασική παιδεία προδιαθέτει τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς ευνοϊκά υπέρ των Ελλήνων. Στην πραγματικότητα όμως δεν υπάρχει μια τέτοια προκατάληψη.

Ο διασημότερος στη Νεοελληνική ιστορία Άγγλος δεν είχε καμία προκατάληψη εναντίον των Τούρκων. Μια από τις τελευταίες πράξεις της ζωής του Βύρωνα ήταν να σώσει μια Τούρκισσα κοπέλα, πού ήταν αιχμάλωτη στα χέρια των Ελλήνων στο Μεσολόγγι.

 Οι Αγγλικές κυβερνήσεις με λίγες εξαιρέσεις ήταν γενικά τουρκόφιλες. «Ο Τούρκος Τζώνης είναι κύριος», συνήθιζαν να λέγουν οι Άγγλοι στρατιώτες στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Από μια υποσυνείδητη πλάνη οι Times του Λονδίνου, στην πιο μεγάλη αιχμή της Κυπριακής κρίσεως περιέγραψαν την Τουρκία σαν «σύμμαχο μας σε δυο παγκόσμιους πολέμους».

Και δεν τήρησαν μόνον οι Άγγλοι αύτη τη στάση. Οι κυβερνήσεις της Γαλλίας και Ιταλίας, επιτάχυναν με τη βοήθεια τους την καταστροφή της Σμύρνης, με το να παύσουν να υποστηρίζουν τους συμμάχους τους Έλληνες και με το να συνάψουν ιδιαίτερες συμφωνίες με τους Τούρκους. Οι Γερμανοί επί πολύ καιρό θεωρούσαν τους Τούρ­κους σαν «επίτιμους Γερμανούς» στη Μέση Ανατολή.

 Όπως προκύπτει από το βιβλίο του Horton και ο ίδιος εθεω­ρείτο καλός φίλος των Τούρκων πριν από τις φρικαλεότητες πού έγιναν στη Σμύρνη. Οι Αμερικανοί θεωρούσαν τους Τούρκους σαν τους πλέον αξιόπιστους συμμάχους τους από την εποχή πού άρχισαν να αναμιγνύονται στα πολιτικά ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου.

Επομένως δεν υπάρχει θέμα προκαταλήψεως εναντίον των Τούρκων. Η κοινή γνώμη της Δύσεως καταδικάζει πράξεις και όχι λαούς. Το βιβλίο του Horton αποδείχνει αυτό το πράγμα επανειλημμένα. Θα ήταν περιττό σε έναν πρόλογο ν' αναφέρουμε παραδείγματα. Πρέπει να διαβάσει κανείς, το ίδιο το κείμενο του συγγραφέα. Δεν είναι όμως περιττό να βγάλουμε τα γενικά διδάγματα.

Και πρώτα - πρώτα υπάρχει το αίσθημα της ντροπής για την ανάλγητη ουδετερότητα των συμμάχων, των ο­ποίων τα πολεμικά, πού βρίσκονταν μέσα στον λιμένα της Σμύρνης η κοντά σ' αυτόν είχαν διαταχτεί να μη διασώ­σουν παρά μόνον τους υπηκόους τους. Απεναντίας πρέπει να αισθάνεται κανείς υπερηφάνεια για μερικούς απ' αυ­τούς πού αγνόησαν αυτές τις διαταγές. Και πρώτος πρώτος ήταν ο Γενικός Πρόξενος Horton ο ίδιος, μαζί με μια χούφτα ιεραποστόλων και διδασκάλων πού εμπνεύσθηκαν από το παράδειγμα του.

Ένα άλλο δίδαγμα είναι ότι πρέπει να κατακρίνει κανείς όχι τόσο τους Τούρκους γιατί δεν ήταν Χριστιανοί, όσο τους ουδέτερους της Δύσεως, γιατί ξέχασαν ότι ήταν Χριστιανοί. Συμπεριφέρθηκαν μ' έναν τρόπο, σαν να μην είχαν ακούσει ούτε την παραβολή του καλού Σαμαρείτη, σαν να μην είχαν καθόλου ηθικές υποχρεώσεις και σαν να είχαν λησμονήσει τι είναι ηθική. 

Οι ίδιες κυβερνήσεις συμπεριφέρθηκαν με τον ίδιο τρόπο στα 1974 στην Κύ­προ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κυνικοί συνήγοροι θα έλεγαν ότι το καθήκον του Χριστιανού είναι «να στρέφει και την άλλην παρειάν». Αλλά ποιανού την άλλη παρειά; Τη δική τους η κανενός άλλου;

Τα ερωτήματα αυτά δεν πέρασαν καθόλου από το νου του Ηorton όταν χρειάστηκε να δράσει στα 1922, γιατί δεν είχε ανάγκη παρά μόνον από το ένστικτο του για να δράσει. Το ένστικτο του όμως στηριζόταν επάνω στην πεί­ρα του και στα ανθρωπιστικά τον αισθήματα. 

Είχε υπηρετήσει επί πολλά χρόνια σαν πρόξενος στην Ανατολική Μεσόγειο. Είχε μάθει τα Ελληνικά και τα Τουρκικά. Είχε γράψει διηγήματα και ποιήματα για την Ελλάδα. Το πρώτο του διήγημα μάλιστα το είχε γράψει στα Ελληνικά. Είχε σχηματίσει μια πολύτιμη συλλογή από βιβλία και αρχαιότητες, πού χάθηκαν στην καταστροφή της Σμύρνης. 

Είχε κάμει διαλέξεις για τους Έλληνες σε πολλά μέρη των Ηνωμένων Πολιτειών, με σκοπό την αντίκρουση της εσφαλμένης γνώμης, πού είναι τόσο κοινή ανάμεσα σε εκείνους πού ανατράφηκαν με την 'Ελληνική κλασική παιδεία ότι οι σημερινοί Έλληνες είναι εκφυλισμένοι σαν φυλή.

Έτσι όταν ήρθε η κρίση, ο Ηorton ήταν έτοιμος: έτοιμος να υπερασπίσει τα δίκαια των Ελλήνων και Αρμενί­ων σαν ανθρώπων και έτοιμος να αποκαταστήσει την υπόληψη των Ηνωμένων Πολιτειών, την οποία η Κυβέρνηση των ταυτόχρονα με τους συμμάχους των ήταν έτοιμη να θυσιάσει. 

Δεν ήταν δε η πρώτη φορά, στα τελευταία χρό­νια, πού οι Κυβερνήσεις εξυπηρετήθηκαν καλύτερα από ότι άξιζαν. Το όνομα του θα μας το φέρει επάξια στη μνήμη μας η νέα δημοσίευση του βιβλίου του. Οι Έλληνες έχουν μια πολύ κατάλληλη λέξη για έναν τέτοιον άν­δρα: Ήταν ο «άξιος»!

Christopher Woodhouse