Ένας μεγάλος Αντάρτης

O Στρατηγός Αντών πασάς ή Αντών Καραπέγ (Χατζηελευθερίου Αντώνιος)

 Ο πιο περίφημος και πιο πολυτραγουδισμένος από όλους τους οπλαρχηγούς του Πόντου ήταν χωρίς αμφιβολία ο Αντών πασάς ή Αντών Καραπέγ, όπως τον φώνα­ζαν με τον τίτλο αυτό πολλοί Παφρηνοί συμπολεμιστές του.

Γεν­νήθηκε το 1888 στο χωριό Κουρούκοκτσε ή Γουρούκοκτσε της Πάφρας του Πόντου.

Το 1912, ό­ταν πλέον ίσχυε το καθεστώς του Χουριέτ (Δημοκρατία των νεοτούρκων) ο Αντώνης Χατζηελευ­θερίου κλήθηκε στρατιώτης από τους Τούρκους σε ηλικία 24 χρό­νων μαζί με άλλους Έλληνες.

 Ο Α­ντώνης, από τη φύση του ανήσυ­χος και ζωηρός, δεν ήθελε να κα­ταταχθεί στον τουρκικό στρατό. Οι συγχωριανοί του όμως φοβού­μενοι αντίποινα από μέρος των Τούρκων τον συμβούλευσαν και τον έπεισαν να καταταχθεί στον τουρκικό στρατό. Το Μάρτιο του 1912 παρουσιάζεται στο στρατο­λογικό γραφείο της Πάφρας και α­πό εκεί στέλνεται στη Σαμψούντα και κατόπιν στην Αμάσεια, για να καταταχθεί στο 4ο Σώμα στρατού.

Μετά όμως από 6 μηνών θητεία, και συγκεκριμένα το Σεπτέμβριο του 1912, λιποτακτεί από τον τουρκικό στρατό και μετά από πολλές ταλαιπωρίες και περιπέ­τειες έρχεται incognito στην πε­ριοχή του, το Γουρούκοκτσε, και βρίσκεται συνεχώς στα γύρω βου­νά.

Μέχρι την κήρυξη του Α' πα­γκοσμίου πολέμου του 1914 ο Α­ντών αγάς με άλλο όνομα παρι­στάνει τον ζωέμπορο και κινείται σε απομεμακρυσμένα από το δικό του χωριά της περιοχής Πάφρας -Σαμψούντας.

Στα βουνά, όπου συνήθως κρύβονταν, βρήκε εκατοντάδες άλλους Έλληνες που είτε δεν είχαν διόλου καταταγεί στον τούρ­κικο στρατό και ήσαν φυγόστρατοι είτε είχαν δραπετεύσει από τα τάγματα εργασίας και ήσαν οι λε­γόμενοι λιποτάκτες (γατσάχ). Έτσι μαζί με αυτούς δημιούργησε το πρώτα αντάρτικα τμήματα για την προστασία τόσο των ιδίων, αλ­λά και των διαφόρων οικογενειών, που από το φόβο των αντιποίνων εκ μέρους των Τούρκων είχαν κα­ταφύγει κι αυτοί στα βουνά.

Μεταξύ των οικογενειών αυ­τών που είχαν καταφύγει στο βου­νό ήταν και η οικογένεια της Πελαγίας Οξούζογλου από το χωριό Κωστάνουσαγί.

Εκεί γνώρισε ο Α­ντών αγάς την Πελαγία και στις αρχές του 1915 την πήρε ως σύζυ­γο του.

Έτσι από τις αρχές του 1915 ως επικεφαλής μιας μεγάλης ομά­δας Ελλήνων ανταρτών, αρχίζει τον ένοπλο αγώνα κατά των Τούρ­κων. Στην Αμάσεια, όπου υπηρε­τούσε, είχε μυηθεί στην τέχνη του πολέμου, ως προς τη στρατηγική και τακτική των επιχειρήσεων που δίδασκαν οι Τούρκοι στους στρα­τιώτες τους και, παρά τη σκληρή και απάνθρωπη μεταχείριση σε βάρος του εκ μέρους των Τούρκων αξιωματικών, έκανε υπομονή μέ­χρις ότου βρήκε την κατάλληλη ευκαιρία, εκτέλεσε τον Τούρκο σκοπό του στρατοπέδου και δρα­πέτευσε.

Στο βουνό Νεπιέν, όπου είχε τα λημέρια του, είχε φροντί­σει να έχει δυνατά και ταχυκίνητα άλογα, για τις διάφορες μετακινή­σεις τόσο του ιδίου όσο και των α­νταρτών του.

Στο μεταξύ οι Τούρ­κοι αρχίζουν και καίνε τα σπίτια Ελλήνων που είχαν δραπετεύσει από το στρατό και καταπιέζουν με διάφορα προσχήματα τους οικεί­ους των λιποτακτών, πολλοί από τους οποίους αναγκάζονται να φύ­γουν στη Ρωσία ή σε άλλες πό­λεις.

Με τα όπλα που προμηθευό­ταν ο Αντών αγάς από τη Ρωσία και με αυτά που έφερναν μαζί τους οι Έλληνες λιποτάκτες του τουρκι­κού στρατού, αλλά και με αυτά που μπορούσαν και αγόραζαν από διάφορους εμπόρους όπλων στην περιοχή, δημιούργησε μια αξιό­λογη δύναμη ανταρτών έτοιμων για ανοικτό πόλεμο κατά των Τούρκων.

Οι Παφραίοι, καλοί και εμψυ­χωμένοι πολεμιστές, από την ε­ποχή ακόμα του περίφημου Καρά-τσοτσουκ και Χιντά, κατευθύνο­νται στις ακτές της Πάφρας στον Εύξεινο Πόντο για τη μεγάλη απο­στολή.

Μετά από πολλών ωρών αλλά και ημερών πορεία φθάνουν στα ψηλώματα του Καλλινιλή Νταγ και από εκεί βλέπουν τη γαλάζια θάλασσα, τον Εύξεινο Πόντο, οπό­τε λίγο ακόμα και οι αντάρτες φθάνουν στον προορισμό τους.

Περήφανος πάνω στο άλογο του ο Αντών πασάς, δίπλα-δίπλα με την αμαζόνα του αντάρτικου την ξα­κουστή γυναίκα του Πελαγία, που τον ακολουθεί άγρυπνη σε κάθε βήμα.

Λίγο πιο πίσω τους ακολου­θεί ο γραμματικός του (ένας άλ­λος Τερτσέτης του Κολοκοτρώ­νη). Νέος με γαλάζια και διαπερα­στικά μάτια, γεμάτος σοφία και σύνεση, ένα παλικάρι μόλις 25 χρόνων, απόφοιτος του αμερικά­νικου Κολλεγίου της Μερζιφούντας, του αστικού γυμνασίου της Σαμψούντας και του φροντιστηρί­ου της Τραπεζούντας, ο Ηλίας Πά­νου του Γρηγορίου, εθελοντής α­ντάρτης που εγκατέλειψε το ε­πάγγελμα του δασκάλου, από το χωριό Απτουραχμανλή του Ακ Ταγ Ματέν.

Είχε έρθει σ' αυτά τα μέρη σα δάσκαλος και είχε τοποθετη­θεί στη Χαϊτάλαπα της Πάφρας α­πό τον Επίσκοπο Ζήλωνα Ευθύμιο Αγριτέλη, το ρασοφόρο ήρωα της Πάφρας του Πόντου.

0 Πάνου με κάθε λεπτομέρεια καταγράφει και εξιστορεί, σημειώνει και αποθανατίζει την κάθε ενέργεια του μεγάλου Πάφραλη αρχικαπετάνιου Αντώνη Χατζηελευθερίου. (Αντών πασά ή Αντών Καραπέγ) α­πό το χωριό Κουρούκουτσε.

 Οι Ρώσοι στην Τραπεζούντα και η ανακήρυξη τον Αντών πασά

ως γενικού αρχηγού των ανταρτικών τμημάτων στο δυτικό Πόντο

Τον Απρίλιο του 1916 μπαί­νουν τα ρωσικά στρατεύματα στην Τραπεζούντα. Στη συγκέντρωση της Τραπεζούντας, που ακολου­θεί, πήραν μέρος σχεδόν όλοι οι μεγάλοι οπλαρχηγοί του Πόντου που δρούσαν στα διάφορα μέρη την εποχή εκείνη όπως:

Ο Ευκλεί­δης Κουρτίδης από τη Σάντα, ο Α­ναστάσιος Παπαδόπουλος ή Κοτζά Αναστάς από το χωριό Τεβ Κιρίς του Έρπαα μαζί με τον υπαρ­χηγό του Τελή Σωκράτ από την κωμόπολη Λαδίκ (Λαοδικεία), ο Δημήτριος Χαραλαμπίδης ή Τσιμενλή Τιμά από το χωριό Τσιμενλή της Σαμψούντας, ο Στυλιανός Κοσμίδης (Ιστίλ αγάς) και ο Βασί­λειος Ανθόπουλος ή Βασίλ Ουστάς από τη Σαμψούντα, ο Κυριά­κος Παπαδόπουλος ή Κισά Μπατσάκ, από το χωριό Τσορτουκλή του Βεζίρ Κιοπρού και καπετάνιος στο ΤαφσανΝταγ (αρχαία Ανδρα), ο Πιτς Βασίλ ή Βασίλ αγάς (Τσαουσίδης Βασίλειος) από το χωριό Κοπτσήταγ της Κάβζας και καπε­τάνιος στο Γιουντάγ, ο Ιπποκράτης Δεδέολγου ή Ιπποκ από το Ισακλή Μαχαλεσί της Πάφρας (αρχαίος Γαζηλώνας - Πάφρας), καπετά­νιος του Νεπιέν νταγ, ο Σταυρίδης Συμεών ή Χαμπιλιν Συμεών Αγάς και ο ανεψιός του Αντύπας Καρυπίδης από την Τάχνα της Πάφρας, καπεταναίοι του Γιουνταγ, ο Καπουτσίδης Αβραάμ Κοτσακαφανίν

Αβράχ από το χωριό Αΐτογλ και καπετάνιος του Ταφσάν νταγ και Γιουνταγ, καθώς και πολλοί άλλοι οπλαρχηγοί που συνόδευαν τους μεγάλους την εποχή εκείνη ο­πλαρχηγούς των ποντιακών βου­νών.

Οι παραπάνω καπεταναίοι τον Ιούνιο του 1916 συγκεντρώνονται στη Μητρόπολη της Τραπεζού­ντας, όπου, παρουσία του Μητρο­πολίτη Χρύσανθου και του Ρώσου στρατηγού Διοικητή, ανακηρύσ­σεται ο Αντώνιος Χατζηελευθερί­ου ή Αντών πασάς ή Αντών αγάς ή αλλιώς Αντών Καραπέγ από τη ρωσική κυβέρνηση, από το Μη­τροπολίτη Χρύσανθο και από ό­λους τους παρευρισκόμενους στη συγκέντρωση αυτή οπλαρχηγούς, ως γενικός αρχηγός όλων των α­νταρτικών τμημάτων του δυτικού Πόντου, που δρούσαν την εποχή εκείνη στο δυτικό Πόντο, και στη συνέχεια αναγνωρίζεται και από την ελληνική κυβέρνηση.

Η ανα­γνώριση αυτή του Αντών πασά ως γενικού αρχηγού είχε γίνει γνω­στή και στις τουρκικές αρχές και οι οποίες με σχετική εισήγηση τους στο σουλτάνο ζητούν την επι­κήρυξη του αντί του ποσού των 5.000 χρυσών λιρών Τουρκίας, που ήταν και η μεγαλύτερη επική­ρυξη μετά από αυτή του Καρατσοτσούκ (Κουτσόγλου Αναστασίου) από το Κουρλένταμι της Πάφρας, που έδρασε την περίοδο 1821 σαν αρματολός και κλέφτης στα βουνά της Πάφρας.