Ημερολόγιο της Δράσης των Ελλήνων Ανταρτών της Σαντας(Μάης 1919)

2    - Μερικοί ωπλισμένοι Τούρκοι κατέβησαν από το βουνόν Ισχάν και παρά το χωρίον Κοπαλάντων επυροβόλησαν το παιδάκι του Ιωάννου Σοϊλεμιζίδου δέκα τριών ετών και το τραυματίσανε.

3    - Εμάθαμε ότι μερικοί Τούρκοι έμειναν εις Πιστοφάντων κι εκείθεν θα πάνε στα χωριά τους. Νύκτα εφθάσαμε εις το Γεφύρι Σεκσέν Βερέ και τους περιμέναμε. Επειδή όμως δεν είχαν μαζί τους τίποτε, τους αφήσαμε και το βράδυ κατέβημεν εις Πινατάντων.

7    - Κατέβημεν εις Φτελέν και συναντήσαμε τον Αλήν Ουζούν Χαλήλ ογλού και τον Ισμαήλ Τσιλόγλου διά εκκρεμείς λογ/σμούς και γυρίσαμε εις το Κοτάλη Αμονοκούρ. Καθίσαμε να φάμε, ότε ακούσαμε πυροβολισμούς εις το Πουρούν και βιαστικά ανέβημεν εις Πινατάντων, όπου εμάθαμε ότι εσκότωσαν την Ουρανίαν Πηλείδου και μίαν άλλην ετραυμάτισαν εις το χέρι. Ο Αλής μας είπε ότι ο Σεΐτ αγάς μαζί με τον Τσιβελέκ Χασάν ετοιμά­ζουν τσετέδες διά την Σάντα.

8    - Επληροφορήθημεν ότι ο τσιαούσης, όστις επλήγωσε το Πάσχα τον Νικόλαον Τσιρίπ, σήμερα θα έλθη εκ Γιαγμούρ-τερέ. Αμέσως φθάσαμε εις το Γεφύρι Σεκσέν Βερέ και εστήσαμε ενέδραν. Κατά το μεσημέρι βλέπομε από Τσιχούρ να έρχεται ένας ζανταρμάς και, μόλις έφθασε παρά το γεφύρι, επυροβολήσαμε και τον σκοτώσαμε και το πτώμα του εκρύψαμε κάτω από πέτρες να μη φαίνεται. Και το βράδυ πήγαμε εις Πινατάντων.

12 - Απεφασίσαμε να κόψωμε τον δρόμον του Σαζλούκ και να σκοτώσωμε όσους Τούρκους πιάνομε διά τον φόνον της Ουρανίας και του παι­διού.

Ότε όμως κατά τα ξημερώματα εφθάσαμεν εις Κωφολείβαδον, βλέπομεν ότι Τούρκοι είχαν πιασμένον τον δρόμον και φύλαγαν. Παρ' ολίγον να πέσωμε στην ενέδρα τους. Γυρίσαμε πίσω, εμείναμεν εις Ζουρνατσιάντων και νύχτα πάλιν ανέβημεν εις Κωφολείβαδον και πιάσαμε τον δρόμον και στή­σαμε την ενέδραν περιμένοντες.

 Η ώρα 11 π.μ. βλέπομεν από Αγιζιράτ να έρχωνται προς εμάς πολλοί ιππείς και πεζοί ωπλισμένοι. Με τα κιάλια διεκρίναμε δέκα οκτώ ωπλισμένους, οίτινες η ώρα 12 ήλθαν εις Σαζλούκ και κάθισαν επί πέντε λεφτά. Εκείθεν βλέπομεν ότι μερικοί εχώρισαν εις τον δρόμον που κατεβαίνει στην Σάντα και όστις ήτο ελεύθερος, ενώ οι άλλοι οκτώ ένοπλοι και τέσσαρες άοπλοι ήλθον προς εμάς.

 Ότε ήλθαν μέσα στην ενέδραν, τους φωνάξαμε να παραδοθούν, αλλά αυτοί σημασίαν δεν έδωσαν και εξακολουθούσαν τον δρόμον τους καβάλα στα άλογά τους. Δεν χάνομε καιρόν, πυροβολούμε το πρώτον στον αέρα προς εκφοβισμόν όπως παραδο­θούν, αλλ' αυτοί αμέσως κατέβησαν από τα άλογα και άρχισαν να τρέχουν προς τα προχώματα πυροβολούντες.

Τότε άρχισαν να πέφτουν ο εις μετά τον άλλον και μερικοί πρόλαβαν και έπεσαν στα προχώματα, τα οποία ήσαν μέ­σα στον κλοιόν. Μόνον οι τέσσαρες κατώρθωσαν να φύγουν, εκ των οποίων οι δύο τραυματίαι. Επί ημίσειαν ώραν επολεμούσαν κι αυτοί, αλλά εκ των όπισθεν οι σύντροφοι μας τους εσημάδευαν στο κεφάλι και έτσι έμεινε μό­νον ένας σώος, και ο αρχηγός των Τοσούν αγάς Σουνκούρογλου τραυματίας στο χέρι και στο πλευρόν.

Οι άλλοι έξι έμειναν επί τόπου εξ ων οι δύο αδελ­φοί του Τοσούν αγά και οι τρεις πρώτοι του εξάδελφοι. Ο δε σώος ήτο ο γαμβρός του και όστις, μόλις έμεινε μόνος, σηκώθηκε απάνω και φώναξε να παύσωμε πυρ, διότι παραδίδεται. Όταν ήλθε κοντά μας, μας είπε ποίοι ήσαν και ότι ο Τοσούν αγάς είναι στο πρόχωμα τραυματίας. Τον εστείλαμε και έφερε τον τραυματίαν και κατόπιν μαζέψαμε τα όπλα τους. Ο Τοσούν αγάς, όστις μας γνώριζε και προσωπικώς, μας παρεκάλεσε να τον φέρωμε ή στην Σάντα σε κανέναν ιατρόν ή να τον βάλωμεν στο άλογό του και τον φέρωμε στο παρχάρι του. Αλλά ούτε το ένα μπορούσε να γίνη ούτε και το άλλο και τους πυροβολούμε και οι δύο μαζί και τους αφήνομε επί τόπου και το βράδυ φθάσαμε εις Πινατάντων, εκδικηθέντες το αθώον αίμα του παιδιού και της Ουρανίας.

17 - Κατεβήκαμε εις το λημέρι Πογιά Χανάς και εκείθεν εις Υπαπαντήν, όπου ειδοποιήσαμε τον Ιμπραήμ εξ Αγρίδ και ήλθε εις Μουσά και τον συνηντήσαμε και του παραγγείλαμε να μας φέρη μερικό καλαμπόκι.

19 - Πρωί μας έφερε το καλαμπόκι και μας λέγει ότι ήλθαν ίσως εκατόν ωπλισμένοι εκ Γεμουράς και πάνε στο βουνό να πάρουν τα πτώματα των φονευθέντων. Τους βλέπαμε εις το βουνόν Καρά κοτίλ να πυροβολούν και να προχωρούν σιγά σιγά. Ημείς εφθάσαμε εις Πινατάντων. Ήλθεν εις χιλίαρχος από Αργυρούπολιν.

Πήραμε επιστολήν του Ιωάννου Δοξοπούλου, όστις μας παρήγγειλε να πάμε εις το παρχάρι Χαρμάν της Γαλίανας παρά το Κιμισλή, διότι, λέγει, θέλω να σας μιλήσω επειγόντως. Πρωί εφθάσαμε εις το ρηθέν μέρος και συνηντήσαμε τον Δοξόπουλον και Γεώργιον Τορλακίδην και Κων/τίνον Λεμονίδην, όστις μας λέει ότι εστάλησαν παρά του ζανταρμά κουμαντάν του Τζεβιζλικίου οδηγίες, όπως μας συστήσουν να παύσωμε τις ενέργειές μας διότι, λέγει, όλοι οι Τούρκοι διαμαρτύρονται και θα σταλή ένα τάγμα στρατού προς καταδίωξίν μας. Κατά το βράδυ μαζί μ' αυτούς κατέ­βημεν εις την Σάντα.

21 - Ήλθε ένας αξιωματικός και είκοσι στρατιώται εξ Αργυρουπόλεως.

Εκ Τζεβιζλίκ εκ μέρους του καϊμακάμη ήλθαν ο Ιωάννης Μαστιγόπουλος και Γεώργιος Σιαλβαράς προς εμάς, λέγοντες όπως πάμε εις την μονήν Σουμελά και συναντηθώμεν μαζί του, διότι θέλει να μας μιλήση.

Το βράδυ πήγαμε εις Πιστοφάντων. Και προς τα ξημερώματα στείλαμε μερικά παιδιά εις Καζουκλή, όπου συνήντησαν δύο Τούρκους, τους αφώπλισαν και πήραν μερικά τρόφιμα και βράδυ ήλθαν.

23  - Εφύγαμε με τους απεσταλμένους και εφθάσαμεν εις την μονήν Σουμελά και στείλαμε τον έναν να ειδοποιήση τον καϊμακάμην και να έρχεται, αλλά δίχως συνοδείαν, αν θέλη να συνεννοηθούμε.

24  - Έφθασε εις την μονήν ο καϊμακάμης και ο ζανταρμάς κουμαντάν μόνο με ένα ζανταρμάν και πήγαμε μέσα τρεις, διά να δούμε τι θα μας έλε­γαν. Μας επρότειναν να καταθέσωμε τα όπλα και να παραδοθούμε και ότι δεν θα μας πειράξουν, ει δε άλλως, αν εξακολουθή αυτή η κατάστασις και επειδή όλοι οι Τούρκοι παραπονούνται, θα αναγκασθή η κυβέρνησις να μας καταδιώξη συστηματικώς.

Επειδή όμως δεν συμφωνούσαμε περί καταθέσε­ως όπλων και διά το οποίον αυτοί επέμεναν, τους είπαμε να βγούμε έξω και να συνεννοηθούμε με τους συντρόφους μας και να αποφασίσωμε τι θα κάνωμε και το πρωί θα τους πούμε την απόφασίν μας. Απεσύρθημεν εις τα κελία της Αγ. Βαρβάρας, αφήσαντες ένα σκοπόν να παρακολουθήση τον δρό­μον.

Εν τω μεταξύ έφθασε και ο Αρμένιος Χαμπάρ με την ομάδα ένδεκα τον αριθμόν. Ο σκοπός μόλις εβράδιασε μας ειδοποίησε ότι τρεις ζανταρμάδες και δυο αγροφύλακες έφθασαν εις την μονήν. Υποψιασθέντες ότι πρόκειται περί πλεκτάνης εκ μέρους του καϊμακάμη, σηκωθήκαμε και φύγαμε.

Ότε κατέβημεν κάτω στο γεφύρι, καθίσαμε να συνεννοηθούμε περί του πρακτέου. Ότε διακρίνομεν στο σκότος να έρχωνται οι ζανταρμάδες που πήγαν εις την μονήν· αμέσως κυκλώσαντες αυτούς, τους συλλάβαμε όλους, τους αφωπλίσαμε και αφού βγάλαμε και τα παντελόνια τους και τα χιτώνια, τους αφήσαμε και τους είπαμε να πάνε να πουν ότι είδαν και έπαθαν. Εμείς βεβαίως νομίσαμε ότι επρόκειτο περί παγίδος και διά τούτο τους εξευτελί­σαμε κατ' αυτόν τον τρόπον, ενώ αργότερα εμάθαμε ότι αυτοί ήσαν φύλα­κες σε κάποιον δρόμον και τυχαίως ήλθαν εκεί να πάρουν τρόφιμα, διότι τα δικά τους ετελείωσαν και διά τούτο τους απέπεμψε και ο καϊμακάμης την ίδια βραδιά, διά να μη χαλάσουν τα σχέδιά μας.

Εφθάσαμε εις Μέζιρεν Παγκάλ, όπου εμείναμεν.

26 - Όλοι μαζί, είκοσι ένας τον αριθμόν, ανέβημεν από την μονήν εις το παρχάρι Καρά αγάτς διανυκτερεύσαντες. Το πρωί από το βουνόν Χαντσούκα κατέβημεν εις το παρχάρι Άγ. Χριστόφορος, όπου μακρόθεν διεκρίναμε δύο άλογα και μερικούς (οπλισμένους και νομίσαντες αυτούς Τούρκους, τους επετέθημεν και όταν κατεβήκαμε εκεί ανεγνωρίσαμε ότι τα άλογα ήσαν του Δημ. Τσιρίπ, τον οποίον εμείς αφήσαμε.

Στην Σάντα αλλά και κατά την διαμονήν μας εις την μονήν και το Παγκάλ, αυτός ήλθε και επέρασε με την ομάδα του εκεί. Και όταν αυτοί, τέσσαρες τον αριθμόν, μας είδαν τόσους πολλούς, διότι ήλθαν και Αρμένιοι μαζί μας, ούτε και αυτοί μας ανεγνώρι­σαν και αφήσαντες τα άλογα έφυγαν προς το παρακείμενον δάσος και εξηφανίσθησαν.

Ημείς κατεβήκαμε εις τον δρόμον Λαραχανής, όπου μετά ημίσειαν ώραν ήλθαν καμιά σαράντα φορτία εμπορικά εκ Τραπεζούντος διά Βαϊβούρτ. Πήραμε ένα φορτίον σύκα, ένα φορτίον σταφίδας, δύο φορτία καλαμπόκια και μία μεγάλη κάσα κονιάκ Μπαρπαρέσου, καθώς και δύο βό­δια που είχαν μαζί τους. Τα δύο φορτία τα βάλαμε στα άλογα του Τσιρίπ, πήραμε και δύο άλογα από αυτούς και φύγαμε. Και την ίδιαν ημέρα φθάσα­με εις το δάσος έναντι της μονής και το πρωί πήγαμε εις το παραπλήσιον σπήλαιον Σεσλή καγιά και εμείναμε.

Κατά το βράδυ όλοι σχεδόν εμέθυσαν από το κονιάκ και όλην την νύκτα τραγουδούσαν και διεσκέδαζαν. Επειδή το μέρος είναι απότομον και ασφα­λές, εδώ εμείναμε αρκετές ημέρες, μέχρις ότου τελειώσουν τα τρόφιμά μας. Εν τω μεταξύ πολλά εκ των παιδιών πήγαιναν εις τα σπίτια των διά να αλ­λάξουν ρούχα και να μάθωμεν και ειδήσεις.

 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)

  Κωνσταντίνος Κουρτίδης

 (Αδελφός του  Ευκλείδη Κουρτίδη)

Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη, σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.