Ημερολόγιο της Δράσης των Ελλήνων Ανταρτών της Σαντας(Φλεβάρης-Μάρτης-Απρίλης 1919)

Φεβρουάριος 1919

1 - Εμείναμεν εις Πινατάντων εις το σπίτι του Χρήστου Μαυροπούλου ακατοίκητο τότε και αποφασίσαμε να ξεχειμωνιάσωμε εδώ, αν δεν μας πειράξουν.

5 - Εμάθαμε ότι ο Λαμπριανός Ηλιόπουλος θα φύγη εις Τραπεζούντα και αποφασίσαμε να τον συλλάβωμε στον δρόμον. Την νύκτα εις Τερζάντων συνεννοηθήκαμε με τον Αλή Ουζούν Χαλήλ όγλου, όστις και εις το μέλλον θα παίξη φοβερόν ρόλον και θα διακινδυνεύση την ζωήν του υπέρ ημών και τον στείλαμε εις Άσιαν εις τον Κεσκίν ογλου Χασάν να μας φέρη μερικόν καλαμπόκι. Την νύκτα κατεβήκαμε εις Χαντζάρ, διά να φυλάξωμεν τον δρόμον, αλλά δεν πέρασε καθώς περιμέναμε και εκείθεν κατεβήκαμε εις Κοπαλάντων.

8 - Εφθάσαμε εις Τερζάντων, όπου μας περίμενε ο Χασάν Κεσκίνογλου μετά του Αλή, διά να συνεννοηθή μαζί μας, φοβούμενος μήπως τον πειράξωμε και του πάρωμε τα πρόβατα και μας υπεσχέθη τρόφιμα. Εις Πινατά­ντων βρήκαμε πάλιν τον Αλήν, όστις μας είπε ότι αύριο θα φύγη εις Τραπε­ζούντα και ότι ο Λαμπριανός θα πάγη μαζί του. Αμέσως το πρωί εφθάσαμε εις Χαντσάρ και

10 - εστήσαμε την ενέδραν, οπότε κατά το μεσημέρι ο Αλής και πολλοί Σανταίοι πήγαιναν κάτω· τελευταίος ακολουθούσε ο Λαμπριανός, τον οποί­ον συλλαμβάνομεν και χειροδέσμιον τον φέραμε εις Τουρπσή, όπου μετά την ανάκρισιν έγινε το δικαστήριον και απεφασίσθη να τουφεκισθή, όπως και έγινε. Και νύχτα φθάσαμε εις το σπίτι της θείας του, όπου είχε και δύο αγελάδες, τις οποίες πήραμε και πήγαμε εις Πιστοφάντων όπου εμείναμε μερικές ημέρες και ήλθαμε πάλιν εις Πινατάντων, στο λημέρι μας.

17 - Ήλθε ο Αλής εις Τερζάντων και τον επεσκέφθημεν.

20 - Ο Κεσκίν ογλου μας έστειλε εκατόν οκάδες καλαμπόκι, υποσχεθείς και άλλο.

27 - Ήλθε ο Δημ. Τσιρίπ και μας είπε ότι οι Γαλιανίται παρακαλούν να πάμε εκεί να τους γλιτώσωμε από τους Κατρουλαίους Τούρκους, οίτινες καθημερινώς εγύριζαν μές στα χωριά τους, ατίμαζαν γυναίκες και ελήστευαν σπίτια, υποσχόμενοι ότι αυτοί θα υποχρεωθούν να μας συντηρήσουν. Εδέχθημεν, προκειμένου για τέτοιον σκοπόν.

Βουνά Σάντας

Μάρτιος 1919

1 - Κατεβήκαμε εις Γαλίαιναν, όπου συναντήσαμε και τους άλλους. Και ο μεν Δημήτριος ήλθε μαζί μας, οι δε άλλοι εχώρισαν και έμειναν εκεί, διότι ως φαίνεται, είχαν διαφοράς αναμεταξύ των.

Επειδή όμως οι Γαλιαινίται δεν μπορούσαν να μας συντηρήσουν, αναγκασθήκαμε να φύγωμε και πήγαμε εις το ποτάμι της Παναγίας. Και εις Αγρουζενόν εις το σπίτι του Γεωργίου Τσελικίδη συναντήσαμε και τους Αρ­μενίους. Εκεί εμάθαμε ότι εις την Σκαλίτα είναι ένας, όστις κάνει προδοσίας στους Τούρκους και απεφασίσαμε να τον τιμωρήσουμε.

5 - Πήγαμε στο σπίτι του και διά της βίας ανοίξαμε την πόρτα και, αφού τον δείραμε καλά, του συστήσαμε να κάτση φρόνιμα, διότι θα κινδυνεύση και η ζωή του και, αφού του πήραμε μερικά γίδια, φύγαμε κατά την Γαλίαιναν. Και φθάσαμε εις μέζιρεν Βασενόη και μετά δύο ημέρας φθάσαμε εις την Σάντα, όπου ησυχάσαμε μερικάς ημέρας.

13 - Πήγαν μερικοί Σανταίοι εις την Κολόσιαν να αγοράσωσι καλαμπόκι και τους λήστεψαν και τους έστειλαν πίσω. Επίσης πήγαν και εις την Ούζην μερικοί και δεν γύρισαν: ο Γεώργιος και Συμεών Βενετικίδης και δύο γυναί­κες και λέγεται ότι εις την Σίμωναν τους εσκότωσαν, όπως εβεβαιώθη την επομένην.

19- Εφύγαμε διά την Γαλίαιναν. Εφθάσαμε εις μέζιρεν Βασενόη, όπου συναντήσαμε τον Βασίλειον Ιορδανίδην, όστις μας υπέδειξε το σπίτι του Κιόρ' Ισμαήλ Μουσταφά όγλου και το βράδυ κυκλώσαντες αυτό, ανοίξαμε την πόρτα. Κατ' αρχάς δεν μας γνώρισε και του ζητήσαμεν φαγί, προ­σποιούμενοι ότι δήθεν ήμεθα Τούρκοι φυγάδες και αυτός μας υπεδείκνυε σπίτια ελληνικά να τα ληστεύσωμεν και να σκοτώσωμεν, λέγων ότι οι Γκια­ούρηδες πρέπει να εξοντωθούν. Αμέσως του πήραμε τις πέντε αγελάδες και, αφού τον δείραμε καλά, φύγαμε.

20    - Εφθάσαμε εις Πινατάντων, στο λημέρι μας.

23 - Το βράδυ πήραμε από τον Ιωάννη Τριανταφυλλίδη ένα βόδι του Σέΐτ αγά, το οποίον είχε αφήσει εις αυτόν προς ξεχειμώνιασμα, και το πήγα­με εις το Ζουρνατσιάντων, και το κόψαμε.

27    - Πήγαμε πάλιν εις Πινατάντων και εμάθαμεν ότι ήλθε διαταγή εις τον αξιωματικόν, διά της οποίας δίδεται αμνηστία εις όλους τους φυγάδες γενικώς, Έλληνες και Τούρκους.

28    - Ο αξιωματικός, καλών όλους τους μικτάρηδες, τους ανήγγειλε το γεγονός και τους ανέθεσε να μας ειδοποιήσουν, όπως προσέλθωμεν και παραδώσωμεν τα όπλα.

 

Ποταμός Γιάμπολης

Απρίλιος 1919

3       - Ήλθε μαζί μας και ο Χαράλ. Λαζαρίδης.

4       - Ξεκινήσαμε διά ταξίδι. Εφθάσαμε εις Σεσλή καγιάν, εκείθεν εις Μίλ- Ταγην και το βράδυ κατέβημεν εις Κουστουλάντων και ανοίξαμε μερικά σπίτια Τούρκων, οίτινες σχεδόν δεν είχαν τίποτε· και έρχεται μαζί μας ο Χα­τζή Ισμαήλ ογλου, όστις μας λέγει ότι παρακάτω έχει Τούρκους που έχουν κλεμμένες αγελάδες από Έλληνας και μας υπέδειξε δύο σπίτια, τα οποία και διά της βίας ανοίξαμε.

Πήραμε έξι αγελάδες, κάμποσο καλαμπόκι και διά­φορα άλλα τρόφιμα και γυρίσαμε. Δεν προχωρήσαμε όμως πολύ, ότε οι Τούρκοι, ειδοποιήσαντες τους παραπλησίον ζανταρμάδες άρχισαν να πυρο­βολούν. Ήτο όμως νύκτα και δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτε. Προς τα ξη­μερώματα εφθάσαμε εις το παρχάρι Τσιαρτακλή, όπου αφήσαμε δύο παιδιά να βόσκουν τις αγελάδες κι εμείς κατεβήκαμε στο παραπλήσιον σπήλαιον να ετοιμάσωμε φαγί, διότι ήμαστε νηστικοί. 

Κατά το μεσημέρι εφάνησαν από Αρμεναντίων παρχάρι οι ζανταρμάδες μαζί με πολλούς χωρικούς οπλι­σμένους να έρχωνται προς εμάς, διότι ακολουθούσαν τα ίχνη και, όταν είδαν τις αγελάδες, αραιώθησαν και άρχισαν να τρέχουν κατ' επάνω μας πυροβολούντες. 

Αμέσως εφθάσαμε όλοι επί τόπου και, ιδόντες τας κινήσεις των, αρχίσαμε ένα πυρ ομαδόν απάνω τους και τους σταματήσαμε αμέσως. Δύο παιδιά εκ των πλαγίων ανέβηκαν στο βουνό και τότε άρχισε το γλέντι μαζί τους· δεν ήξεραν πού και πώς να φύγουν.

Επειδή όμως ήμαστε ακόμη νηστικοί, δεν είχαμε πλέον δυνάμεις να τους κυνηγήσωμε και έτσι τους αφήσαμε να φύγουν σε κακά χάλια, αφού είχαν και δύο τραυματίας. Κατεβήκαμε στο λημέρι, φάγαμε και ησυχάσαμε.

6     - Πήγαμε εις τα χωριά και πήραμε μερικά πράγματα και γυρίσαμε πά­λιν πίσω και πήγαμε στο λημέρι Ουζούν σιρτ.

7     - Σήμερα Πάσχα.

 Χθες βράδυ ήλθαν και μερικά παιδιά από το χωριό να κάνουν μαζί μας Πάσχα, διότι θα είχαμε σφαχτά και γλέντι. Πρωί ανέβημεν εις το παρχάρι απάνω όπου είχε ξύλα πολλά και ανάψαμε μεγάλην πυράν και βάλαμε τις μπριζόλες να ψηθούν, εμείς δε διασκεδάζαμε πυροβολούντες συγχρόνως. 

Προς το μεσημέρι βλέπομε τους ζανταρμάδες της Σάντας να φθάνουν μέχρι Σιργανλή και εκείθεν ήλθον εις τον παραπάνω μας λόφον και μας εκοίταζαν εκείθεν. Βάλαμε δύο τρεις με τα κιάλια να τους παρακολουθούν κι εμείς πιάσαμε τον χορόν και τους φωνάζαμε να κατέβουν κι αυτοί να γλεντήσουν μαζί μας.

 Ιδόντες αυτοί ότι δεν τους λογαριάζομε, έφυγαν πίσω και προχωρούντες εις τα Τσιφίνια έκαναν καρτέρι στον δρόμον. Αργότερα άρχισε να βρέχη και αμέσως κατεβήκαμε εις το λημέρι. 

Με­ρικοί από τα παιδιά ηθέλησαν να πάνε στα χωριά. Όσον τους συνεβουλεύσαμε ότι δεν κάνει και ότι είναι παράτολμον, διότι δεν ξέρομε τι έγιναν οι ζανταρμάδες, αυτοί εστάθη αδύνατον να μείνουν λέγοντες ότι θα πάμε προ­σεκτικά και έφυγαν.

 Ο Κων/τίνος Τσιλιγγερίδης, Γεώργ. Σισμανίδης, Νικόλ. Τσιρίπ, Χριστόφορος Καϊταλίδης και ο άοπλος Απόστολος Τριανταφυλλί­δης. Μόλις έπεσαν στην ενέδραν, την οποίαν είχαν στήσει καλώς και εις κατάλληλον τοποθεσίαν, ώστε να είναι αδύνατον να γλιτώση κανείς, επυροβόλησαν εναντίον τους αλλ' ευτυχώς στον πρώτον πυροβολισμόν απέτυχον και μη έχοντες οι δικοί μας πουθενά να κρυφθούν ώρμησαν κατ' επάνω τους
και έπεσαν πίσω από τις πέτρες που ήσαν κρυμμένοι οι ζανταρμάδες και άρχισαν να πυροβολούν κι αυτοί. 

Αλλά εκ των πλαγίων επυροβόλησε ο τσιαούσης των και ετραυμάτισε εις τον αριστερόν βραχίονα τον Νικόλαον Τσιρίπ, συντρίψας όλα τα κόκαλα του βραχίονα. Το όπλον του αμέσως έλα­βε ο Απόστολος και άρχισε να πυροβολή κι αυτός, ενώ ο Νικόλαος πολε­μούσε διά του Μάουζερ πιστολιού του διά μιάς χειρός.

 Εν τω μεταξύ τραυ­ματίζεται και ο Γεώργιος Σισμανίδης εις τον μηρόν και ελαφρώς εις τον πό­δα από θραύσματα σφαίρας ο Κων/τίνος Τσιλιγγερίδης. Είχε νυχτώσει εν τω μεταξύ και οι ζανταρμάδες φοβηθέντες κύκλωσιν από εμάς έφυγαν προς τα χωριά, ενώ εμείς ως εκ της τοποθεσίας του λημεριού δεν ακούσαμε τίποτε και εκοιμηθήκαμε.

Μόλις τα μεσάνυχτα, βοηθήσαντες ο ένας τον άλλον, ήλθαν εις το λημέρι και μας διηγήθησαν τα συμβάντα.

8      - Βράδυ κατεβάσαμε τους πληγωμένους εις Φτελέν και εκείθεν εις Πι στοφάντων, διότι δεν είχαμε αρκετά φάρμακα προς αλλαγήν των πληγώντων.

9      - Εστείλαμε εις Τραπεζούντα άνθρωπον, διά να φέρη τον Θεοδόσιον Χειμωνίδη, διά να αλλάξη τις πληγές των.

11 - Ήλθε απόσπασμα εκ Κουστουλάντων, διά να κάνουν έρευναν εις τα χωριά διά τις αγελάδες και διέταξαν κανείς να μη βγάζη τα ζώα του. Και διεμοιράσθησαν στα χωριά. Αμέσως νύκτα φορτωνόμεθα τους πληγωμένους και με πολλάς περιπετείας και βάσανα τους φέραμε εις ένα σπήλαιον κάτω­θεν του παρχαρίου Σκορδέν και εκεί εμείναμε με όλο το ψύχος που έκανε και ενώ οι τραυματίαι εφώναζαν και αγωνιούσαν.

Την επομένην έγινε γενική έρευνα, αλλά δεν βρήκαν τίποτε και έφυγαν πίσω φέροντες μαζί των και τον Αβρ. Ακριβόπουλον, διότι κατά την έρευ­ναν βρήκαν το όπλον του στο σπίτι του. Το βράδυ πάλιν κατέβημεν εις Πιστοφάντων.

14   - Επειδή δεν ήλθε ο Χειμωνίδης και η πληγή του Νικολάου εχειροτέρευε, αφήσαμε τους άλλους δύο ελαφρώς πληγωμένους εις Ζουρνατσιάντων και παίρνοντας τον Νικόλαον εφθάσαμε εις την μονήν Σουμελά και εμείνα­μεν εις τα κελία της Αγ. Βαρβάρας.

15   - Εστείλαμε τον Χαρ. Λαζαρίδην εις Τραπεζούντα να φέρη ή ιατρόν ή καμίαν άμαξαν, διά να στείλωμε τον τραυματίαν εις Τραπεζούντα, όπου είχε

έλθει και ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός και εστεγάζετο εις το Ακρίτειον Νοσοκομείον παρά το Πόζ Τεπέ.

16   - Νύκτα έφθασε ο Χαρ. Λαζαρίδης και λέγει ότι αύριον θα έλθη άμα­ξα εις Κουσπιδή και εκείθεν θα τον παραλάβη. Έφθασε λέγει και το ελληνικόν αντιτορπιλικόν «Βέλος» εις Τραπεζούντα.

17   - Εστείλαμε εις Τραπεζούντα τον Θεόφιλον Νικολα'ΐδην να ειδοποιήση εκεί την μητρόπολιν και το νοσοκομείον. Επίσης ο Χαρ. Λαζαρίδης ε­στάλη εις Κουσπιδή να ετοιμάση μέρος, μέχρις ότου φθάση η άμαξα. Αλλά συναντήσας τον Νικόλαον Ιωσηφίδην, όστις διετάχθη εκ Τραπεζούντος προς εξεύρεσιν αμάξης και φοβηθείς δεν έκανε τίποτε, αναγκαστικώς ήλθε ο Χαράλαμπος  πίσω.

18   - Εστάλη εκ νέου ο Χαράλαμπος διά Τραπεζούντα να ενεργήση αμέ­σως να έλθη αμάξι. Μόλις όμως κατέβη εις Κουσπιδή, το αμάξι έφθασε εκ Τραπεζούντος και επήγαινε εις τα πλησίον χωριά αγώγι και γυρίζοντας νύ­κτα θα παρελάμβανε τον τραυματίαν. Μας ειδοποίησε ο Χαράλαμπος και νύχτα κατεβάσαμε τον Νίκον εις Κουσπιδή και μία ώρα προς τα ξημερώματα τον βάλαμε στο αμάξι και συνοδευόμενος από τον Χαράλαμπον κατέβη εις Τραπεζούντα, όπου τον παρέλαβε ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός και εμείς εμείναμε πλέον ελεύθεροι και γυρίσαντες διενυκτερεύσαμεν εις Σπενταμόν, όπου συνηντήσαμε και τον Δαμιανόν Τσιρίπ με την παρέαν του. Την επομένην εφθάσαμε εις Ζουρνατσιάντων και εκείθεν εις Πινατάντων.

22 - Ήλθε ο Χαράλ. Λαζαρίδης εκ Τραπεζούντος και λέγει ότι έκοψαν το χέρι του Νικολάου και τώρα είναι καλά· και ότι κατά την σύγκρουσίν μας την 5^ην του μηνός εφονεύθη εις ζανταρμάς.

24 - Κατέβημεν εις Χαρατσιάντων.

27   - Επειδή εμάθαμε ότι θα περάσουν από Φτελέν Τούρκοι εκ Γιλιτσιάντων, οίτινες εν καιρώ τσετέδων ελεηλάτησαν το σπίτι μας, κατέβημεν εις τον δρόμον και τους συλλάβαμε και, αφού τους δείραμε καλά, τους πήραμε τέσσαρα φορτία καλαμπόκια και τους αφήσαμε. Πήγαμε εις Πινατάντων.

28   - Σήμερα ο Κων/τίνος Τσιλιγγερίδης πηγαίνοντας εις το παρχάρι Κωφολείβαδον αντάμωσε τρεις Τούρκους με αλάτι και, επειδή δεν ήθελαν να αφήσουν τα φορτία τους φοβερίζοντες αυτόν με μαχαίρας, επυροβόλησε και εσκότωσε τον έναν και οι άλλοι αφήσαντες τα φορτία έφυγαν.

 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)

  Κωνσταντίνος Κουρτίδης

 (Αδελφός του μετέπειτα γενικού αρχηγού των ανταρτών Ευκλείδη Κουρτίδη)

Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη, σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.

http://santeos-best.com