Ημερολόγιο Ανταρτών της Σάντας (Νοέμβρης , Δεκεμβρης 1918, Γενάρης 1919)

Νοέμβριος 1918

1 - Από Τερζάντων περάσαμε εις το Ζουρνατσιάντων στο σπίτι του Γεωργίου  Πηλείδη και

3  - την νύκτα ανέβημεν εις το βουνό Σουζλούκ, όπου ανταμώσαντες ένα Τούρκον με ένα φορτίον φουντούκια, του τα πήραμε και το βράδυ κατέβημεν πάλιν εις Ζουρνατσιάντων.

- Πάλιν ανέβημεν εις το βουνό και εις την τοποθεσίαν Τιούψ Γιολλάρ εστήσαμε ενέδρες. Επιάσαμε δέκα οκτώ Τούρκους και τους πήραμε τα φορ τία και τα κατεβάσαμε εις Κωφολείβαδον και το βράδυ εφθάσαμε εις Τερζάντων.

10 - Εφθάσαμε εις την Υπαπαντήν και εκείθεν εις το λημέρι. Κατ' αυτάς ελθόντες εκ Τραπεζούντος χωρικοί, έφεραν και την επιδημικήν ασθένειαν ισπανική γρίππη, εκ της οποίας απέθαναν πολλοί.

16   - Κατέβημεν εις Κοπαλάντων σκοπεύοντες εκείθεν να επιτεθούμε κα­τά του τουρκικού χωρίου Ισχάν. Αλλά αρρώστησαν ο Ευκλείδης και ο Γε­ώργιος Σισμανίδης εκ Τραπεζούντος και γυρίσαμε πάλιν εις την Υπαπαντήν.

22 - Δεν κοιμηθήκαμε διόλου, διότι η κατάστασις του Ευκλείδη δεν ήτο καλή και ειδοποιήσαμε το χωριό και κατέβηκε η μητέρα μας, διά να τον περιποιηθή. Εν τω μεταξύ αρρώστησε και ο Φίλιππος Εφραιμίδης.

28 - Επειδή εμάθαμε ότι αρρώστησε και ο I. Σπαθάρος, εγώ μαζί με τον Αριστείδη Γαρατσιάλ φύγαμε διά το χωριό να δούμε πως είναι. Εφθάσαμε μέχρι το Ισχανάντων και μάθαμε ότι χθες βράδυ οι ζανταρμάδες περιεκύκλωσαν το σπίτι μας και μας γύρευαν εντός αυτού. Την ίδιαν νύκτα ήλθαμε πάλιν πίσω.

30 - Ο Ευκλείδης έγινε καλά και σηκώθηκε.

 Δεκέμβριος 1918

1 - Το πρωί δεν μπόρεσα να σηκωθώ από το κρεβάτι, έπεσα και εγώ. Εις Ουζούν Σίρτ διεκρίναμε καπνόν και ανησυχήσαμε ως εκ της θέσεώς μας και της ασθένειάς μας και το πρωί στείλαμε δύο παιδιά να ίδουν περί τίνος πρό­κειται. Όταν έφτασαν εκεί, βρήκαν τους Τσιριπαίους άρρωστους και αυτούς και τους έφεραν εις την Υπαπαντήν.

15 - Εστείλαμε τον Φίλιππον Εφραιμίδην εις το χωριό διά ειδήσεις και ελθών μας είπε ότι ο Ιωάννης Σπαθάρος απεβίωσε προς το βράδυ. Εν τω μεταξύ εμείς, όλοι μας, σιγά σιγά γενήκαμε καλά και περάσαμε την ασθέ­νειαν αυτήν δίχως θύματα, ενώ στα χωριά πέθαναν πολλοί.

16    - Οι Τσιριπαίαι έφυγαν διά την Δίρχαν. Ο Ευκλείδης και ο Φίλιππος Εφραιμίδης κατέβηκαν εις Κοπαλάντων και ειδοποίησαν τον Απάς από το Ισχάν και μας έφερε λίγα καλαμπόκια και φασόλια.

21 - Πήγαμε εις Πινατάντων διά να ανταμώσωμεν δύο Τούρκους που ήλθαν από το Ουζίν, αλλά αυτοί έφυγαν από τον απάνω δρόμον.

26    - Τρείς ώρας προς τα ξημερώματα φύγαμε διά την Άσιαν να πάρωμε τα πρόβατα του Κισκίν-ογλη. Ότε όμως ανέβημεν εις το βουνό του Ισχάν, βλέπομε να έρχωνται πολλοί Τούρκοι με άλογα και λίγοι ωπλισμένοι. Αμέ­σως εστήσαμε καρτέρι και μόλις έφθασαν τους φωνάξαμε να παραδοθούν. Ο ένας αμέσως κατέθεσε το όπλον του και παρεδόθη. Ένας όμως εκ των όπισθεν έφυγε· αμέσως τον πυροβολήσαμε και έπεσε, καθώς και ένας άλλος  τους πιάσαμε όλους.

Αμέσως μεταφέραμε τα φορτία κάτω στο δάσος και καθίσαμε να ανα­παυθούμε. Ότε ακούγομεν πυκνούς πυροβολισμούς πάνω στο βουνό. Ήλθον εκεί οι Ασιαλήδες, διά να πάρουν τα πτώματα των φονευθέντων.

Όλην την νύκτα κατεβάσαμε τα φορτία κοντά στο δρόμο, τα κρύψαμε και πήγαμε στο Κοπαλάντων.

27    - Νύκτα πήγαμε και φορτώσαμε τα φορτία και τα φέραμε στο χωριό Πινατάντων. Εμάθαμε ότι εις την Κολόσιαν εσκότωσαν τον Γαβριήλ Πασαλίδην και ένα παιδάκι δέκα τριών ετών, το οποίο πήγε εκεί διά να αγοράση καλαμπόκι.

28   - Ήλθαν εκ Τραπεζούντος χωρικοί και μας είπαν ότι κατ' αυτάς περιμένεται ο Γάλλος αρμοστής Λεπισιέ και ότι άρχισε η κατοχή της Τραπεζού­ντος, αφού έφθασαν Άγγλοι στρατιώται.

31 - Ήμεθα εις το Πινατάντων, όπου εμάθαμε ότι ήλθαν εις την Σίμωναν εκατόν πεντήκοντα ζανταρμάδες, οι οποίοι μαζί με τσετέδες θα έλθουν εις την Σάντα διά τα τελευταία γεγονότα. Μόλις το 'μαθαν οι χωρικοί τρομο­κρατήθηκαν και όλην την νύκτα επικρατούσε αναβρασμός στα χωριά.

Ιανουάριος 1919

1 - Νύκτα πήγαμε εις το Ισχανάντων και παρά το σχολείον συναντήσαμε τον ζανταρμάν Μεβλίτ, όστις διά της καταλήψεως που είχε γίνει, ήτο εδώ και μόλις μας είδε τα 'χασε και αμέσως έφυγε στο σπίτι του Ιω. Κουφατσή.

Πήγαμε κατόπιν του και τον βρήκαμε φοβισμένον και του συστήσαμε να μην πη σε κανένα τίποτε, το ότι μας είδε δηλαδή μέσα στο χωριό, διότι τότε δεν θα τον αφήσωμε ζωντανόν και, αφού μας υπεσχέθη, τον αφήσαμε ανενόχλητον και φύγαμε.

2   - Εφύγαμεν διά την Γαλίαιναν. Εις Κιμισλή συναντήσαμε τους Τσιριπαίους, οίτινες ήρχοντο στο χωριό. Και ευρόντες εκεί μόνον έναν ζανταρμάν, τον αφώπλισαν και του πήραν και τα τρόφιμα. Ημείς νύκτα επλησιάσαμεν εις το χωρίον Γουρνέσκια της Γαλιαίνης, αλλά μας αντελήφθησαν τα φυλάκιά τους, Έλληνες βέβαια, αλλά νομίσαντες εμάς ως Τούρκους επυροβόλησαν εναντίον μας και εστάθη αδύνατον να συνεννοηθούμε και ως εκ     τούτου γυρίσαμε πάλιν στο χωριό, στην    Σάντα.                                    

                                                  

3- Επειδή δεν υπήρχον ζανταρμάδες στα χωριά, πήγαμε στα σπίτια μας διά να αλλάξωμε ρούχα και να κοιμηθούμε, αλλά νύκτα μας ειδοποίησαν ότι ήλθε απόσπασμα και φυγόντες κατέβημεν εις   Πινατάντων.                                                                                                              

4 Ήλθον και άλλοι στρατιώται και δύο αξιωματικοί, οίτινες περικυκλώσαντες το σπίτι του Γεωργ. Σισμανίδου ήθελον να τον συλλάβουν αλλ'  αυτός ειδοποιηθείς εγκαίρως έφυγε και ήλθε μαζί μας.   

5- Νύκτα πήγαμε εις Ζουρνατσιάντων διά να ησυχάσωμεν, ότε το πρωί μας ειδοποίησαν ότι το απόσπασμα ετοιμάζεται να περικυκλώση ένα από τα χωριά, άγνωστον όμως ποίον, και να έχωμε τα μέτρα μας. Επειδή όμως δεν μας άφησαν ησύχους επί δύο τρεις ημέρας, απεφασίσαμε να μη φύγωμε και        φυλάγαμε τον δρόμον, ώστε εν περιπτώσει που θα ήρχοντο να δώσωμε μάχην, αλλά κανείς δεν εφάνη.                                                                                                                             

6- Νύχτα έφυγαν οι αξιωματικοί και στρατιώται και κατέβησαν εις την Υπαπαντήν και περικύκλωσαν το χωριό και συνέλαβαν τον Γέρο Χαρ. Γαρατσιάλ, τον Χρυσ. Εφραιμίδην με τους δύο υιούς του και τον Δημ. Καγγελίδην εις των οποίων τας οικίας ευρέθησαν λίγα φυσίγγια και καβουρμάδες.  
  Κατέβησαν και εις το Κοπαλάντων, συνέλαβαν τον Πέτρον Φουλίδην και Γεώργ. Κοκαλίδην και χειροδέσμιους τους έφεραν στα χωριά. Εις Τερζάντων συνέλαβαν και τον Διαμαντήν Σισμαλίδην, όστις κατώρθωσε να διαφύγη από τα χέρια τους.                                                  

Ημείς νύκτα περάσαμε εις Πιστοφάντων.                                                               

7- Έστειλαν οι αξιωματικοί ταχυδρόμον εις Γιαγμούρ Τερέν διά να κατέβουν οι ληστευθέντες εις το βουνόν του Ισχάν και να ίδωσι αν ήσαν αυτοί οι κρατούμενοι τους. Πήγαμε εις το λημέρι μας Ουζούν σίρτ και ετοιμαζόμεθα, όταν επιτρέψη ο καιρός, να φύγωμε κατά την Γαλίαιναν.                                                                              

11 - Εμάθαμε ότι έφυγαν οι αξιωματικοί και στρατιώται παίρνοντας μαζί  τους τον Δημ. Καγγελίδην και Ιωάννην Εφραιμίδην, νομίζοντας ότι δήθεν

αυτοί πήραν τα γίδια της Σίμωνας, διότι βρήκαν λίγον καβουρμάν στο σπίτι τους.

12 - Πήγαμε πάλιν εις Πινατάντων, όπου μας ειδοποίησε ο εξ Ισχάν Απάς Απτουλά ογλου ότι ο Ευστάθιος Ηλιόπουλος μαζί με δέκα Τούρκους εκ των οποίων εις από το Παλαιοχώρι υιός του Καρά Αχμέτ και τρεις εκ Ζάζανας, σταλέντες υπό του Κάλφα, ο Χελήμ Κιουλόγλου δηλαδή και ο Γιακούπ Τοσούνογλου εκ Κεσίς κιοϊ και μερικοί άλλοι ευρίσκονται εις την περιοχήν της Σάντας και φυλάγουν να μας εξοντώσουν. Τούτο το εξηκριβώσαμεν και από μερικούς Σανταίους, οίτινες, ανταμώσαντες τον αδελφόν του Ευσταθίου Λαμπριανόν εις Χαντσάρια, τον είδαν φορτωμένο ψωμιά να τα φέρη μέσ' στο δάσος.

Επίσης τους είδαν και στο σταυροδρόμι Κοπαλάντων Ισχάν και άλλην ημέραν εις Παβλ, όπου είχαν στήσει καρτέρι, διότι εκείνην την ημέραν επρόκειτο να πάμε εις το Φτελέν και κατόπιν εματαιώθη το σχέδιο μας αυτό. Φυσικά τις κινήσεις μας τις μάθαινε ο Λαμπριανός, διότι ήτο ελεύθε­ρος στο χωριό και αναλόγως καθωδηγούσε τον αδελφόν του και τους Τούρκους.

 Ήτο μεγάλο μας τυχερό να γλιτώσουμε από το κακό αυτό και κάποιο αόρατο χέρι μας ωδηγούσε, διότι, μη υποψιαζόμενοι τίποτε, αν πέφταμε στις ενέδρες των, ήτο αδύνατον να γλιτώση ούτε εις ως εκ της τοποθεσίας που είχαν στήσει τις ενέδρες. Τώρα όμως που ειδοποιήθημεν δεν μπορούν να κάνουν τίποτε- απεναντίας θα πάθουν αυτοί. Και δεν θα γλίτωνε κανείς, αλ­λά τυχαία περιστατικά τους έσωσαν από βέβαιον θάνατον.

14 -Ήλθεν εις αξιωματικός και δέκα ζανταρμάδες προς ενίσχυσιν του φυλακίου Σάντας.

16 - Από Πινατάντων πήγαμε εις Ζουρνατσιάντων εις το σπίτι του Κων/τίνου Τσιλιγγιρίδου και του οποίου φίλος ετύγχανε ο Λαμπριανός και συχνά τον επεσκέπτετο και εξ αυτού εμάνθανε τας κινήσεις μας, διότι και αυτός ήτο μαζί μας. 

Το πρωί έστειλε την γυναίκα του και τον παρήγγειλε ότι δήθεν τον χρειάζεται διά κάποιαν επείγουσαν υπόθεσιν, αλλά υποψιασθείς δεν ήλθεν, αν και υπεσχέθη στην γυναίκα ότι θα ερχόταν.

18 - Πήγαμε εις Τερζάντων νύκτα και εκρύφθημεν εις ένα σπίτι διά να τον συλλάβωμεν, τυχαίως όμως επληροφορήθημεν ότι και ο αδελφός του με τους Τούρκους βρίσκεται εκεί κρυμμένος εις ένα σπίτι δίπλα στης θείας των και όπου παρέμεινε ο Λαμπριανός

 19   - Περιμέναμε να βραδιάση και να περικυκλώσωμε το σπίτι και να το  κάψωμε αν δεν παραδίδονταν ή να το χαλάσωμε διά χειροβομβίδων. Η ώρα 3 1/2 όμως μετά μεσημβρίαν ήλθε ο στρατός και περικύκλωσε την οικίαν του Διαμαντή Σισμαλίδη και μη ευρών αυτόν εμάζευσεν όλους τους άνδρας του χωριού και τους πήγε εις το Ισχανάντων. Κατά το βράδυ, διαφυγών ο Αθανάσιος Σπυράντης ήλθε και μας ειδοποίησε λέγων ότι απόψε πρόκειται να  κυκλώσουν όλα τα χωριά και να φύγωμε εκείθεν να μη κακοπάθη το χωριό.                               

Και έτσι κατ' ανάγκην μόλις εβράδιασε φύγαμε από το χωριό και γλίτωσαν και αυτοί. Εφθάσαμε εις Χαρτοτήν, όπου διανυκτερεύσαμε.

20  - Προς τα ξημερώματα φύγαμε διά Γαλίαιναν. Εις Κιμισλή συνηντήσαμε τον I. Ξανθόπουλον, όστις ήλθε μαζί μας και φθάσαμε εις την Γαλίαιναν και από τα Γουρνέσκια περάσαμε εις το χωρίον Λειβάδια και εμείναμεν εις τας οικίας του Βασιλείου και Παναγιώτου Ιορδανίδου. Την επομένην       εμείναμεν εκεί επισκεφθέντες και τον Ιω. Δοξόπουλον, όστις μας εφωδίασε με διήμερον ψωμί. Την επομένην νύκτα ακόμη ξεκινήσαμε διά το ποτάμι της Παναγίας, όπου εμάθαμεν ότι βρίσκονται μερικοί Αρμένιοι εις το δάσος και πήγαμε να τους επισκεφθούμε, διότι ο Σισμαλίδης εγνώριζε το λημέρι τους.     

21- Εφθάσαμε εκεί αλλά οι αρχηγοί τους έλειπαν και εμείς κατεβήκαμε     εις το πλησίον χωρίον Σκαλίτα και εμείναμε στο σπίτι του Γεωργίου Τηλικίδου.            

23   - Επισκεφθήκαμεν την μονήν Παναγίας Σουμελά, όπου μας έκαναν θερμήν υποδοχήν οι καλόγεροι και εκοιμηθήκαμε εκεί.

24  - Μας έδωσαν τρόφιμα και τσαρούχια και φθάσαμε πάλιν εις Σκαλίτα και εκείθεν εις το λημέρι των Αρμενίων, όπου ο αρχηγός των Χαμπάρ μας        υπεδέχθη και έμειναν κατενθουσιασμένοι από την επίσκεψίν μας. Είχαν μαζί τους και τις οικογένειές των. Και μας παρεκάλεσαν το καλοκαίρι να πάμε να τους βρούμε και να έλθουν μαζί μας, διότι αυτοί όντες λίγοι και με οικογέ­νειες δεν μπορούσαν να δράσουν και απεκλείσθησαν εκεί. Την επομένην   στείλαμε εις το χωρίον Κορκίδ μερικούς να αγοράσουν καπνόν και ψωμί διάτην επιστροφήν μας, ώστε να μη επιβαρύνωμε τους Αρμενίους, διότι και αυτοί δεν είχαν αρκετά.     

26 - Ήλθαν μαζί μας και ο Χαμπάρ και εκ Γουργενής ο Αριστείδης Πετρίδης και εξ Αγρουζενού ο Γεώργιος Τσελικίδης και μας επεσκέφθησαν.

Ήσαν και αυτοί φυγάδες και έμεναν εκεί εις το ποτάμι της Παναγίας καθώς και ο εκ Τσατάλτσας Θεόδωρος με τέσσαρα άλλα παιδιά. Το βράδυ κατεβή­καμε όλοι μαζί εις Σκαλίτα, όπου προσεκλήθημεν εις γάμον.

28    - Αποχαιρετίσαντες τους Αρμενίους και λοιπούς εφύγαμε πίσω κατά την Γαλίαιναν και εμείναμε εις ένα καλύβι άνωθεν της Τσουπανόης, ενώ δύο τρεις κατέβησαν στο σπίτι του Γεωργίου Τορλακίδου να φέρωσι ψωμί και τρόφιμα.

29    - Εφθάσαμε πάλιν πίσω στην Σάντα εις το χωρίον Πινατάντων. Ελ­λείψει τροφίμων και εκ των καθημερινών κακουχιών οι σύντροφοι μας απε­φάσισαν όπως φύγωσι εις Ρωσίαν, διότι τότε επετρέπετο, αφού ήσαν οι Άγ­γλοι εκεί, και χωρισθέντες εμείναμεν μόνον πέντε ο Ευκλείδης, Κων/τίνος και Θεόδωρος Κουρτίδης, Κων/τίνος Τσιλιγγερίδης και Γεώργιος Σισμανίδης.

­

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)

  Κωνσταντίνος Κουρτίδης

 (Αδελφός του μετέπειτα γενικού αρχηγού των ανταρτών Ευκλείδη Κουρτίδη)

Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη, σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.

http://santeos-best.com