0 Άγιος Θεόδωρος Γαβράς

Το 1074 έπεσε προσωρινά στα χέρια των Σελτζούκων Τούρκων η Τραπεζούντα. 0 Φαλμεράγιερ όμως, στηριζόμενος σε πηγή του 1300 του χρονογράφου Χαίθον, που ήταν συγγενής του βασιλιά της Αρμενίας, πιστεύει πως έπεσαν μονάχα τα προάστια της Τραπεζούντας και όχι το φρούριο της ακρόπολης.

Το 1075 η Τραπεζούντα απελευθερώθηκε από το γενναίο στρατηγό και δούκα του θέματος Χαλδίας του Πόντου Θεόδωρο Γαβρά, που ήταν βλαστάρι της Άτρας, από τα πάνω μέρη της Χαλδίας. 0 Θεόδωρος ήταν ένας από τους πιο καλούς και φημισμένους στρατηγούς των Βυζαντινών. Εδώ πρέπει να σημειωθεί πως η απελευθέρωση της Τραπεζούντας έγινε από το Θεόδωρο Γαβρά, χωρίς να του δοθεί βοήθεια από την Κωνσταντινούπολη, αλλά στηρίχτηκε μονάχα πάνω στη γενναιότητα  και στις δυνάμεις των δικών του στρατιωτών.

Τότε απελευθερώθηκε όχι μονάχα η Τραπεζούντα, αλλά και όλο το θέμα της Χαλδίας μαζί με τα φρούρια της Παϊπέρτης και Κολωνίας.

0 στρατηγός Θεόδωρος Γαβράς αιχμαλωτίστηκε, όταν αργότερα πολεμούσε τους Σελτζούκους Τούρκους. Τον πήγαν στη Θεοδοσιούπολη (Ερζερούμ) και, επειδή αρνήθηκε να αλλαξοπιστήσει, άρχισαν να τον βασανίζουν τρομερά. Τελικά μαρτύρησε στις 2 Οκτωβρίου 1098. 

Από τότε τιμούσαν το Θεόδωρο Γαβρά σαν μάρτυρα. Στην ενορία δε του Αγίου Βασιλείου της Τραπεζούντας, και ανατολικά της Αγίας Άννας, υπήρχαν τα ερείπια του μοναστηριού και της εκκλησίας του Αγίου Θεοδώρου Γαβρά, που ανεγέρθηκαν από το ανεψιό του Κωνσταντίνο Γαβρά. Ήταν κι αυτός περίφημος στρατηγός του Βυζαντινού Κράτους.

Ο Ποντιακός Σύλλογος «Θεόδωρος Γαβράς» Θεσσαλονίκης ανιστόρησε προς τιμή του μεγαλομάρτυρα ένα μοναστήρι στο χωριό Πέντε Βρύσες του Λαγκαδά.

 Κων.  Χιονίδης

 «Οι Έλληνες στις παραλίες του Πόντου»

 έκδ. Αδελφών Κυριακίδη).