Η παράδοση για τον μήνα Νοέμβρη.

Η γιορτή Πιανέψια, που γινόταν προς τιμήν του Απόλλωνα, της Αθηνάς και του Διόνυσου, έδω­σε το όνομα, στον μήνα Νοέμβριο των αρχαίων Αθηναίων. Λεγόταν Πιανεψιών.

Κατά τις γιορτές αυτές, που λέγονταν και Επιτάφια και γίνονταν μπροσά στο Θη­σείο, στην Αθήνα (το όνομα του Θησείου από τον μυθικό γιο του βασιλιά Αιγαία της Αθήνας, τον Θησέα, και όχι από τη λέξη θυσία). Κάποιος ομιλητής έβγαινε και εκφωνούσε λόγο, όπως ο Περικλής τον «Επιτάφιό» του, για τους πεσό­ντες Αθηναίους στον πελοποννησιακό πόλεμο.

Οι Πόντιοι τον ονόμασαν Αεργίτα (ο Αεργίτες σε όλο τον Πόντο και Αεργίτας στα Σούρμενα) από τη γιορτή της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου Γεωρ­γίου, που είναι στις 3 Νοεμβρίου.

Γιάμπολης ποταμός (Σαντα του Πόντου)

Ο στίχος, που λέει «Αεργίτες 'κι νουνίζ', όντιναν ευρήκ' φουρκίζ'», δείχνει ότι ο Αεργίτες έφερνε πολλές ξαφνικές μπόρες, που πλημμύριζε διάφορες περιοχές από τα φουσκωμένα ποτάμια και τους χειμάρρους και προκαλούσε αρκετές καταστροφές.

Από τα φουσκωμένα νερά των ποταμών κινδύνευαν κυρίως οι γέφυρες, που, αρκετές φορές, ήταν φτιαγμένες πρόχειρα και ήταν υποχρεωμένοι οι άνθρωποι, αμέσως μετά την μπόρα να τις επιδιορθώ­σουν ή να τις ξαναφτιάξουν. Για τον λόγο αυτόν υπήρχαν στον Πόντο πολλοί μάστορες, και μάλιστα γεφυροποιοί.

 Στον Πόντο, έλεγαν επίσης «Αεργίτα, στρώσον», που σημαίνει ότι, μετά τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, στις 3 Νοεμβρίου, έστρωναν τα στρωσίδια, και, ακόμη, έλεγαν τον Απρίλιο «Αεργίτα, σ'κώσον», που σημαίνει ότι τον Απρίλιο, μετά τη μνήμη του Αγίου Γεωργίου, στις 23 Απριλίου, μάζευαν τα στρωσίδια.

Η γιορτή του Αγίου Στυλιανού, προστάτη των παι­διών, ήταν μεγάλη γιορτή στον Πόντο. Στις 30 Νοεμ­βρίου γιορταζόταν ιδιαιτέρως ο Άγιος Ανδρέας, ο Πρω­τόκλητος, που διέδωσε τον χριστιανισμό στον Πόντο. Στο χωριό Χαβά της Ροδόπολης υπήρχε παρεκκλήσι του Αγίου Ανδρέα, όπου, κατά την παράδοση, έφτασε ο Πρωτόκλητος. Σύμφωνα πάντα με την παράδοση, ο Άγιος Ανδρέας πέρασε τη νύχτα του κάτω από μια ιτιά, κοντά στην οποία υπήρχε πηγή.

Σε αντίθεση με όλους, σχεδόν, τους άλλους συγγρα­φείς, που επιμένουν ότι το όνομα του μήνα Νοέμβρι­ου στα ποντιακά — Αεργίτες — προήλθε από τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, που γιορταζόταν στον Πόντο τον Νοέμβριο, ο Δημήτριος Κ. Παπαδόπουλος - Σταυριώτης αναφέρει ότι:

«κατά τον μήνα αυτόν ετελείωναν όλαι σχεδόν αι γεωργικοί εργασίαι και επακολουθούσαν ημέραι αεργίας και εξ αυτού Αεργίτες.Οι Τούρκοι τον έλεγαν Αβαράν (σ. σ. αυτός που δεν κάνει τίποτε). Σχεδόν όλη η Ροδόπολις ήτο σκεπασμένη με χιόνια κατά τον μήνα αυτόν».

Έλεγαν, ακόμη, στον Πόντο:  

Αεργιτες μουρδουλίζ' σο ραχίν ανθρώπς φουρκίζ'. 

Τ' Αεργίτα ασσό λιμάν' τα χαψία σο τηγάν'.

Από τα Πλάτανα, τη Χολομάνα, το Αργαλί και τη γύρω περιοχή, όλοι, σχεδόν, οι κάτοικοι πήγαιναν με τα πόδια ή με τα ζώα στην κοντινή Τραπεζούντα, όπου μετέφεραν, από τις αρχές του Νοεμβρίου, για πώλη­ση διάφορα γαλακτομικά προϊόντα, όπως βούτυρο, γιαούρτι, τσοκαλίκια και άλλα, που τα είχαν ετοιμάσει τις τελευταίες ημέρες του Σεπτεμβρίου.

Εξώτειχα Τραπεζούντας

Απο τα Πλάτανα, μετέφεραν για πώληση στην Τραπεζούντα και τα νοστιμότατα φασόλια (τα φασούλια) της ντόπιας παραγωγής, από τα οποία γινόταν και εξαγωγή στη Γερμανία και την Αγγλία. Λόγω του ψυχρού κλίματος, όλα τα γεωργικά προϊόντα και ιδιαιτέρως τα φασόλια, αργούσαν να ωριμάσουν, οπότε η αποξήρανσή τους γι­νόταν μέσα στον Σεπτέμβριο.  Από την Θεανώ Κυριακίδου υπάρχει η πληροφορία ότι  ο πατέρας τη Λευτέρης ήταν τσαγκάρης στα Πλάτανα , τις πιο πολλές παραγγελίες για ανδρικά ,γυναικεία και παιδικά παπούτσια τις είχε μέσα στον Νοέμβριο. Είναι αλήθεια ότι πολλοί στον Πόντο-στα χωριά ιδιαιτέρως- φορούσαν τσαρούχια ή τα γεμενία. που τα έφτιαχναν ειδικοί τεχνίτες, οι γεμενετζήδες. Η λέξη γεμέν' προέρχεται από την λέξη Υεμένη, το όνομα, δηλαδή της Αραβικής χώρας. Τσαρούχια και γεμενία-όπως προαναφέρθηκε-προμηθεύονταν οι κάτοικοι των χωριών, κυρίως τον Νοέμβριο. Έλεγαν ακόμη ,στον Πόντο: Αεργίτες μουρδουλίζ' σο ραχίν ανθρώπ'ς φουρκίζ. Τ' αεργίτα ασσό λιμάν' τα χαψία σο τηγάν'. Κρυάδας και χιόνα πολλά έγκε μας αεργίτες. Σον κρύον π' ευτάει σεβνταλούκ, θαέν' πολλλά τεχνίτες. Καίτη Μελή- Παπαπαναγιώτου Δημοσιογράφος-Οικονομολόγος