Συμμετοχή προσωπικοτήτων του ποντιακού ελληνισμού στον πόλεμο ανεξαρτησίας του 1821.

Οπωσδήποτε οι οικογένειες των γιων του Αμιρούτζη και οι λοιπές της αυτής κατηγορίας που προσχώρησαν στον ισλαμισμό, έδωκαν μέχρι σήμερα στο τουρ­κικό κράτος στρατάρχες και ναυάρχους και διοικητές και ηγεμόνες, αλλά και τους υποδούλους ομοαίμους τους προστάτες ισχυρούς. Εργάσθηκαν κάτω από τις κατάρες και το ανάθεμα των αγνοούντων και του πλήθους, τόσο για τον ελληνι­σμό όσο και για το χριστιανισμό αποτελεσματικότερα και επωφελέστερα.

Αλλά πέρα από αυτούς που αναφέρθηκαν και άλλες προσωπικότητες παρουσιάζουν με τα λόγια τους το δράμα του ελληνισμού:

"Ου δύναμαι, αναφωνεί γοερώς ο Γεώργιος ο Τραπεζούντιος, ου δύναμαι κατέχειν εμαυτόν, αλλά θερμοίς δακρύσι κλαίων και οδυρόμενος καταβρέχομαι. Τις ου θρηνήση τας ημετέρας συμφοράς; Τις ουκ επιστενάξει ταις ημετέραις δυστυχίαις, ή μάλλον ει μη φορτικόν ειπείν, ταις ημετέρες ανοίαις και τιμωρίας;

Οίχεται τα της βασιλιείας των Γραικών. Απόλωλε τα της εκκλησίας, απλώς πάντα διά το επιμείναι ημάς πολύν χρόνον εν σχίσματι. Τις ποιητής εκτραγωδήση ταύτα; Τις ρήτωρ διηγήσηται; Τις γράμμασι, τις ύστερον τα τοιαύτα και τοσαύτα πταίσματα και πτώματα ημών".

Όμως και μια άλλη οικογένεια λαμπρύνει το στερέωμα των παιδιών του ελ­ληνισμού του Πόντου. Κι αυτοί είναι οι Μουρούζαι.

Οι Μουρούζαι κατά την ιστορία, κατάγονταν από το χωριό Μουρουζάντων της υποδιοικήσεως Τσορούλ, του τμήματος Χαλδίας του νομού Τραπεζούντας, και μετοίκησαν στην Τραπεζούντα μετά το 1204. Και η οικογένεια αυτή αριθμείται μεταξύ των πρώτων στην Τραπεζούντα και τον Πόντο.

Αλέξανδρος  Μουρούζης

Και η οικογένεια αυτή προσέφερε πολλές υπηρεσίες στο έθνος τόσο προ της δουλείας, αλλά ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της δουλείας. Ο γόνος της οικογένειας αυτής Ιωάννης Αλέξανδρος Κωνσταντίνου Μουρούζης σαν ηγεμόνας της Βλαχίας υποστήριξε με γενναιότητα και υλικά τις τρεις σταυροπηγιακές Μονές του Πό­ντου και το γυμνάσιο της Τραπεζούντας, για το οποίο το 1803 εκδόθηκε και Σιγίλιο που δημοσίευσε ο Σάββας Ιωαννίδης.

Βέβαια και μια άλλη οικογένεια που πρόσφερε πολλά στον ελληνισμό και στον Πόντο είναι οι Γαβράδες.

Η οικογένεια των Γαβράδων αρχαιότατη και επιφανής παρουσιάζεται στην ιστορική σκηνή από την 8η μ.Χ. εκατονταετηρίδα. Κατάγονταν από το τμήμα του Παλαιοκάστρου του Βάνδους Ματσουκαίων της Τραπεζούντας. Το 842 ο Κων­σταντίνος ο Γαβράς πηγαίνει και κατοικεί στην Κωνσταντινούπολη μπαίνοντας στην υπηρεσία την αυτοκρατορική ως σταυλάρχης.

Γόνος της οικογένειας των Γαβράδων ο γιος του Γρηγορίου, Κωνσταντίνος διορίσθηκε σαν έπαρχος της Τραπεζούντας μετά τον Γρηγόριο τον Τορωνίτη, που ακολούθησε ημιανεξάρτητη και φιλελεύθερη πολιτική απέναντι της Κωνσταντινούπολης και τέλος κήρυξε τον εαυτό του ανεξάρτητο.

Από την οικογένεια των Γαβράδων καταγόταν και ο Θεόδωρος που ως αρχη­γός του στρατού της Τραπεζούντας εκστράτευσε κατά της Αρμενίας συνελήφθη από τους Σαρακηνούς βασανίστηκε και σκοτώθηκε από αυτούς.

Επί εποχής της αυτοκρατορίας των Κομνηνών στην Τραπεζούντα, αρκετοί από την οικογένεια των Γαβράδων αναδείχθηκαν "στρατηγοί" και "πολέμαρχοι". Στον κώδικα της Μονής Βαζελώνος απαντούμε το κείμενο:

"Κοσμάν πολεμάρχην και αρχηγόν των στρατευμάτων του Βάνδους Ματσουκαίων, χαρίσαντα την γαλήνην εις τον τόπον, εκ του ενδόξου και αρχαίου γένους των Γαβράδων" που γράφτηκε από τον ιερο­μόναχο Νέφωνα το έτος 1378.

Μετά την πτώση της Τραπεζούντας οι Γαβράδες κατέφυγαν στη γενέτειρα των πατέρων του και από εκεί σε διάφορα μέρη του Πόντου και τη Γεωργία.

 "Tα Απελευθερωτικά Στρατεύματα του Ποντιακού Ελληνισμού 1912-1924"

Αχιλλέα Στεφάνου Ανθεμίδη

Διδάκτορα Νομικής του Πανεπιστημίου Gottingen