Ο ρόλος των αδελφών Υψηλάντη στην επανάσταση του 1821.

Το 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μπαίνει στις παραδουνάβιες χώρες και κηρύσσει την επανάσταση. Εξάλλου ένα έτος νωρίτερα, το 1820, ο πρίγκηπας Αλέξανδρος ονομάζεται ανώτατος αρχηγός της Φιλικής Εταιρίας.

Η επανάσταση επωφελείται από τις εξεγέρσεις των πασάδων της Ασίας, του Αλή πασά των Ιωαννίνων το 1820, καθώς και τις άλλες εξεγέρσεις της Ιταλίας, Ισπανίας.

Οι ελληνικοί πληθυσμοί της εποχής εκείνης έφταναν τα 3.000.000 περίπου, ενώ σημαντικό μέρος της ναυσιπλοΐας του εμπορίου και της κεφαλαιαγοράς ήταν σε χέρια Ελλήνων.

Όπως λέχθηκε πιο πάνω, η επανάσταση κηρύχθηκε από τον αρχηγό της Φι­λικής Εταιρείας Αλέξανδρο Υψηλάντη το έτος 1821, στο Ιάσιο της Μολδαβίας και Βλαχίας, ενώ οι οπλαρχηγοί στην Αγία Λαύρα με τον Παλαιών Πατρών Γερ­μανό, κηρύσσουν λίγο αργότερα συμβολικά την επανάσταση στη νότια Ελλάδα.

 Αναφερόμαστε στη συμβολικότητα, γιατί όπως είναι με αδιάσειστα στοιχεία γνω­στό, ήδη στις 23 Μαρτίου 1821 η πόλη της Καλαμάτας, πρωτεύουσας της Μεσση­νίας, ήταν ελεύθερη από τον κατακτητή.

 Κυριεύτηκε από τα οργανωμένα κιόλας ένοπλα τμήματα των Μανιατών με επικεφαλής τον Πετρόμπεη, τον Αναγνωστα­ρά, Κολοκοτρώνη, Παπαφλέσσα και από άλλους οπλαρχηγούς και αγωνιστές. Μιλούμε ακόμα για συμβολικότητα γιατί όπως είδαμε μήνες νωρίτερα κηρύχθηκε η επανάσταση στο Ιάσιο της Ρουμανίας, όπου ένα κίνημα ελληνικού χαρακτήρα δε μπορούσε να βρει σταθερή υποστήριξη από τον ντόπιο πληθυσμό, που έμεινε στο σύνολο του σχεδόν αδιάφορος.

 Ο Θ. Βλαδιμηρέσκου που με συμφωνία με τη Φιλική Εταιρεία είχε ξεσηκώσει τους Βλάχους, διεχώρησε γρήγορα τη θέση του, μόλις κατάλαβε την αποδοκιμασία της Ρωσίας. Ο περήφανος όμως και αποφασιστικός Υψηλάντης, με γνώμονα το επαναστατικό δίκαιο, τον καταδίκασε σε θά­νατο και τον εκτέλεσε αμέσως.

Στην επανάσταση του 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ως αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας, κήρυξε τον πόλεμο της ανεξαρτησίας στη Μολδοβλαχία. Μόνο λίγα λόγια θα αφιερωθούν εδώ για τους Υψηλάντες^[1]. Στις αρχές του 17ου αιώνα απα­ντούμε στην Κωνσταντινούπολη τον Κωνσταντίνο Υψηλάντη, πλούσιο και ισχυρό, και ύστερα από αυτόν το γιο του Ιωάννη.

Ο γιος του Μανουήλ Υψηλάντης, ανα­δείχτηκε στις αρχές του 18ου αιώνα "Κιουρκτσής πασάς". Το 1714 και το 1717 ο Ιωάννης με επέμβαση του ανέδειξε οικουμενικό Πατριάρχη τον από Αλεξαν­δρείας Κοσμά, το δάσκαλο του. Το 1798 ο Κωνσταντίνος διορίζεται Μέγας Διερμηνεύς της Υψηλής Πύλης, στην εποχή του σουλτάνου Σελίμ του Γ' και γίνεται ο πρώτος σύμβουλος του.

 Από τη θέση αυτή προώθησε μεταρρυθμιστικά σχέδια με κατεύθυνση το βαθμιαίο εξελληνισμό του τουρκικού κράτους. Εισηγήθηκε εκτός από τα άλλα και τη στράτευση των χριστιανών για να δημιουργηθεί στην καρδιά του τουρκικού κράτους, μια εστία δυνάμεως με μακροπρόθεσμες συνέπειες και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.

Όμως το 1806, με σύντονες ενέργειες του εν Κωνσταντινουπόλει γάλλου πρεσβευτή Σεβαστιάν, προγράφηκε από την υψηλή Πύλη και για να σωθεί κατέ­φυγε στην Αυστρία και από εκεί στη Ρωσία.

Ο απαγχονισμός του πατέρα του Αλεξάνδρου, δημιούργησε τότε προστριβές μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, που κατέληξαν στο μεταξύ αυτών πόλεμο το 1806. Ο Κωνσταντίνος πέθανε στο Κίεβο της Ρωσίας το 1816 και άφησε στους γιους του Αλέξανδρο και Δημήτριο ως διαθήκη το δόγμα:

 "Μη λησμονείτε ότι ο Έλληνες ίνα ελευθερώσι πρέπει να στηρίζονται επί των ιδίων αυτών δυνάμεων".

Αλλά και πέρα από τη διαθήκη του Κωνσταντίνου Υψηλάντη προς τους γιους του, χαρα­κτηριστική των αισθημάτων της οικογενείας των Υψηλαντών, για το δίκαιο και την ελευθερία της πατρίδας τους, είναι η κατωτέρω επιστολή την οποία απηύθυνε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης προς την Α.Μ. τον Τσάρο της Ρωσίας.

"Μεγαλειότατε,

Αι γενναίοι επιβολαί των Εθνών έρχονται από Θεού και εξ εμπνεύσεως πά­ντως θείας οι Έλληνες εξεγείρονται σήμερον αθρόοι, ίνα αποτινάξωσι τον στυγερόν ζυγόν, τον απ' αιώνων πιέζοντα αυτούς, τα καθήκοντά μου προς την πατρί­δα και τα τελευταία θελήματα του πατρός μου μοι επιβάλλουσιν επιτακτικώς να αφιερωθώ μετά των αδελφών μου εις αγώνα ούτω δίκαιον εις την απελευθέρωσιν της πατρίδας μου.

Μεγαλειότατε,

Αναφοραί πλείονες των διακοσίων, υπογραμμένοι υπό πλειόνων ή εξακοσίων χιλιάδων ονομάτων των προκρίτων πασών των τάξεων και επαρχιών της Ελλάδος καλούσι με να αναλάβω την αρχηγίαν αυτών, ίνα νικήσω ή να αποθάνω μετ' αυτών.

Τοιούτος ο όρκος, ον ωμώσαμεν πάντες και ον θα δυνυθώμεν να τηρήσωμεν απαραβίαστον, καθήκον νομίζω να υποτυπώσω διά βραχέων τον τρόπον καθ' ον οι Έλληνες έφθασαν εις το σημείον αφ' ου θα ορμώνται προ τίνων ετών Εταιρεία τις μυστική, μόνον σκοπόν έχουσα την απελευθέρωσιν της Ελλάδος εσχηματίσθη εν τω κόλπων αυτής.

Η εταιρία αύτη ηυξήθη ταχέως και αι διακλαδώσεις αυτής εκτείνονται σήμερον πανταχού του κόσμου ένθα υπάρχουσιν Έλληνες. Η θεία Πρόνοια, η προστατεύουσα τους δικαίους αγώνας, ηυδόκησε να ρίψη βλέμμα ελέους επί την δυστυχή πατρίδα μου και ετυφλωσε τους τυράννους, και έμειναν ούτοι εν πληρεστάτη απάθεια παρ' όλας τας επανειλημμένας καταμηνύσεις και παρ' όλον το ισχυρώς εκδηλούμενον ανεξαρτησίας πνεύμα των Ελλήνων.

 Η πο­λιτική του νυν Σουλτάνου, θέλοντος να καταστρέψη πάντας τους πασάδες, τους έχοντας δύναμιν εν Ρούμελη, εξήρε το θάρρος των Ελλήνων και ο κατά του Αλή Πασά των Ιωαννίνων πόλεμος υπερύψωσε τον ενθουσιασμόν αυτών, κατά τη στιγμή ταύτην οι οπλαρχηγοί της Ηπείρου πρσβάλλουσι τα στρατεύματα του Σουλτάνου, οι Σουλιώται και οι Πάργιοι επιστρέφουσιν εις την πατρίδα αυτών, ίνα ανακηρύξωσιν την ελευθερίαν, πάντα τα όρη της Ελλάδος συνοικίζονται υπό των ατρομήτων της Ελευθερίας.

 Η Πελοπόννησος και το Αιγαίον κινούνται, η Κρήτη επανίσταται, η Θράκη και η Μακεδονία σπεύδουσιν εις τα όπλα, η Σερβία, η Βουλγαρία, η Βλαχία και η Μολδαβία εξεγείρονται και οι Τούρκοι υπό του τρόμου κατειλημμένοι, κείνται εν αυτή τη Κωνσταντινούπολει ει ηφαιστείου ετοί­μου να καταπίη αυτούς.

Τοιαύτη, Μεγαλειότατε, η κατάστασις των πραγμάτων σήμερον εν Ελλάδι, τολμώ δε να βεβαιώσω την Υ.Α.Μ. ότι ουδεμία ανθρωπίνη δύναμις θα δυνηθή να επίσχη την γενναίαν ταύτην ορμήν των Ελλήνων και ότι πάσα αντίστασις εις τον γενικόν πόθον του Έθνους, μόνο αποτέλεσμα έξει την δια παντός καταστροφήν αυτού, ενώ διευθύνων τις τον ενθουσιασμόν τούτον, πρέπει να ελπίση την σωτηρίαν του Έθνους.

 Εγκαταλείπετε, Μεγαλειότατε, τους Έλληνας εις εαυτούς οπό­τε δια μιας λέξεως δύνασθε να ελευθερώσητε αυτούς της τερατωδεστάτης των τυραννιών και να σώσητε αυτούς από των φρικαλεοτήτων μακρού και τρομερού αγώνος, η Θεία Πρόνοια θα προστατεύση αναμφιβόλως τον ημέτερον τοσούτον δίκαιον αγώνα, ομοίως δε τα πάντα λαλούσιν ημίν ότι Υμάς, Μεγαλειότατε, εξέλεξεν η Πρόνοια αύτη όπως θέσητε τέρμα εις τας μακράς ημών θλίψεις μη απορρίψητε, Μεγαλειότατε, τας παρακλήσεις δέκα εκατομμυρίων Χριστιανών, οίτινες διά της εις τον θείον Λυτρωτήν πίστεως εξεγείρουσι το μίσος των τυράν­νων αυτών, σώσατε Μεγαλειότατε, σώσατε την πίστιν τούτων εναντίον των διω­κτών αυτής και αποδόσετε ημίν τους ναούς ημών και τους βωμούς, οπόθεν το θείον του Ευαγγελίου φως εκπεμφθέν εφώτισε το μέγα Έθνος ου άρχετε ελευ­θερώσατε ημάς, Μεγαλειότατε, καθάρατε την Ευρώπην από των αιματηρών τού­των τεράτων και αξιώσατε να προσθέσητε εις πάντα τα μεγάλα ονόματα, άπερ η ευρωπαϊκή ευγνωμοσύνη παρέχει Υμίν, και το όνομα του ελευθερωτού της Ελλά­δος.

^[1] Το ενδιαφέρον του ποντιακού ελληνισμού για την τυχη των άλλων υπόδουλων διαμερι­σμάτων της Ελλάδος ήταν πάντοτε ζωηρό. Στα σχολεία του Πόντου και της Ιωνίας οι μαθητές τραγουδούν με πάθος το Άσμα που άκουγα από τον ίδιο τον πατέρα μου: "Απορώ Μακεδονία, πως βαστάς υπομονήν, πώς αφήνεις τα παιδιά σου μέρα νύκτα εις την σφαγήν". Και το μίσος για τους Βούλγαρους Κομιτατζήδες και τα εγκλήματά τους σε βάρος των Ελλήνων Μακεδόνων, φουντώνει, θεριώνει και γίνεται στις ψυχές των ποντιόπουλων κίνητρο για εκδίκηση. Παντού στα σχολεία αντηχούν άσματα όπως αυτό: "Βούλγαρον αν απαντήσω θα του πάρω την ψυχήν και θα πίω το αιμά του όπως πίνω το κρασίν".

Αχιλλέα Στεφάνου Ανθεμίδη