Θεοδοσιούπολη( Ερζερούμ)

Πόλη του Ανατολ. Πόντου με αρμενικό, κυ­ρίως, πληθυσμό, αλλά και με 2.000, περίπου, Έλ­ληνες. Ονομάστηκε και Θεοδοσιούπολη, γιατί κυριεύτηκε από το βυζαντινό αυτοκράτορα Θεο­δόσιο Α' (τέλη 4ου μ.Χ. αι.), επί του οποίου χτί­στηκε και το σωζόμενο φρούριο της. 

Εδώ μαρτύ­ρησε ο βυζαντινός στρατηγός Θεόδωρος Γαβράς το 1098).

Παρόλο που πρόκειται για κατεξοχήν αρμε­νική πολιτεία, ωστόσο στο Ερζερούμ έντονη ή­ταν και η ελληνική ζωή. 

Αρκεί να έχομε υπόψη ότι σ' αυτή την τόσο απομακρυσμένη πόλη λειτουρ­γούσαν: Δημοτικό Σχολείο, Αστική Σχολή, Φιλεκ­παιδευτικός Σύλλογος, Φιλόπτωχος Αδελφότη­τα, διάφορα ιδρύματα και Δημογεροντία για τα Κοινά της Ελληνικής Κοινότητας.

Εξάλλου, το Ερζερούμ ήταν και έδρα Μη­τρόπολης με το Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Γεωργίου, που χτίστηκε πριν από το 1850 και σώ­ζεται μέχρι σήμερα.

Αποψη της πόλης απο το κάστρο

Στο τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (1918) οι Έλληνες της πόλης ακολούθησαν τον αποχωρούντα ρωσικό στρατό από τα μέτωπα των μαχών (μετά την επικράτηση των Μπολσεβίκων), και κατέφυγαν στον Καύκασο, απ' όπου ήρθαν στην Ελλάδα, στα πλαίσια της Ανταλλαγής.

Εκτός από το παραπάνω βυζαντινό φρούριο και το Μητροπολιτικό Ναό του Αγ. Γεωργίου (σήμερα Τζαμί), σώθηκαν και αρκετά ταφικά μουσουλμανικά μνημεία (Μαυσωλεία), αλλά και μεντρεσέδες. 

Επίσης, μια μεγάλη γέφυρα στον ποταμό Άραξη, κοντά στην πόλη, που εξυπηρετούσε το εμπόριο μεταξύ Τραπεζούντας και Ερζερούμ.