Αμισός (Σαμψούντα)-SAMSUN

Κάτοικοι πριν την ανταλλαγή 25.000:Τούρκοι 12.000.Έλληνες 11.000,Αρμένιοι1.500,Τάταροι ελάχιστοι.

Η Αμισός (Άνω και Κάτω Πόλη) ήταν το πιο εμπορικό λιμάνι των νότιων ακτών του Εύξεινου Πό­ντου και η περιοχή της η πιο παραγωγική σε αγρο­τικά προϊόντα. Θυμίζουμε ότι, μόνο το 1911, στο λιμάνι της μπήκαν κάπου 700 πλοία και οι εισα­γωγές εκτιμήθηκαν στο ύφος των 25.500.000 φράγκων, ενώ οι εξαγωγές απογειώθηκαν στα 50.000.000 φρ. Και τούτο γιατί ήταν επίνειο της Αμάσειας, Τοκάτης, Υοσγάτης, Καισάρειας, Σεβά­στειας και βρίσκεται μεταξύ των εκβολών των ποταμών Ίρη και Άλυ.

Από την άλλη, οι εκτάσεις γύρω από την πόλη ήταν προσφορότατες για καλλιέργεια σιτη­ρών και καπνού. Σε 261 ανέρχονταν οι ελληνικοί οικισμοί της περιοχής Αμισού που επιδίδονταν σ' αυτές τις καλλιέργειες.

Έτσι, η πόλη προσείλκυε εμπόρους, όχι μό­νο από το εσωτερικό, αλλά και από τα απέναντι παράλια της Κριμαίας και του Καυκάσου.

Αξίζει, ακόμη, να σημειωθεί ότι η Αμισός γνώρισε ραγδαία ανάπτυξη τα τελευταία 40 χρό­νια πριν από την Ανταλλαγή, με αλλεπάλληλα εποικιστικά ρεύματα ελληνικών, τουρκικών και αρμενικών πληθυσμών. Είχε και περίφημη Φι­λαρμονική ορχήστρα.

Παραθέτουμε μερικά από τα αξιόλογα και επιβλητικά ελληνικά μνημεία της πόλης. Ορισμέ­να σώζονται μέχρι σήμερα:

- Το Δημαρχείο

- Η πλατεία Ωρολογίου

 - Ναός Αγ. Τριάδος

- Το Παρθεναγωγείο

- Το Αρρεναγωγείο

- Το Νηπιαγωγείο

- Το Τσινέκειο Γυμνάσιο (χτίστηκε το 1912)

-Το παλιό καπνομάγαζο

-Το αρχοντικό Μπορλόγλου (σήμερα Λέσχη Ο.Τ.Τ)

-Το Δημοτικό Σχολείο Άνω Αμισού

-Αλλα ιδιωτικά αρχοντικά.

Η Αμισός πλήρωσε το μεγαλύτερο φόρο αίματος την περίοδο της Κεμαλικής γενοκτονίας. Από το Μάη μέχρι το Σεπτέμβρη του 1921 πραγματοποιήθηκαν εννέα αποστολές μαζικών εκτοπισμών που, μαζί με τα Δικαστήρια της Αμάσειας, οδήγησαν στην εξόντωση του πνευματικού και οικονομικού ανθού αυτής της πόλης.

Στην Αμισό ανήκαν 261 ελληνικοί οικισμοί, όπως·. Αϊ-Μηνά, Αντώνογλου, Ατα, Γαβαλί, Γαράκιολ, Καδίκιοϊ, Γάιλα, Εγρίπελ, Ελμαλί-κιολ, Καβατζίκ, Καράγκιολ, Μαραντάντων, Ορμανάντων, Πελέν, Τσαλ Καβάκ, Γορούμ, Πελέκ, Τσιγίλ κ.ά.