ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ / ΕΡΜΗΝΕΙΑ (Δ, Ε ) ΙΔΙΩΜΑ ΣΑΝΤΑΣ

Δ

δατάχκουμαι = 1) δίνω οδηγίες 2) κάνω διαθήκη
δέβα(ή) = διάβαση, πέρασμα
δέβα = πήγαινε 
δεβάττοι = διαβάτες 
δέδ = μοιραίο 
δείσα = ομίχλη
δεισόκολε = που έχει τον κώλο του στην ομίχλη
 δελινάρι = φαΐ του δειλινού 
δερνοκοπάται ή δερνοκοπισκάται = δέρνεται, μαλλιοτραβιέται 
δέσσκεσαι = δένεσαι γιατί τρελάθηκες
διαβαίν πλάν = φεύγει γι' αλλού 
διαρμενεία = συμβουλή 
διάπλωμαν εγέντον = εξαντλήθηκε
 δίκλωπος = δόλιος 
διπλοκουράζνε = διπλοκουράζουν 
δόξα = φήμη, αξία
 δουκάλ = καπίστρι
 δουκαλεύνε = οδηγούν  τα ζώα με το καπίστρι 
δύχχερη = φούχτα με τα δυο 
δωδεκάρα = υπουργ. συμβούλιο

Δρόμος για την Σαντά

Ε

εβάρκιξεν = φώναξε δυνατά
 εβιτσίασεν = χτύπησε με βίτσα
 εβόρρα = ίσκιος
 εβουρουλεύτα = ερωτοκτυπήθηκα
 εγγαγγρώθεν = έγινε παράλυτος 
εγαζάνεψαν (τ) = κέρδισαν 
εγαντούρεψες (τ) = έπεισες 
εγαραλάϊξεν = φώναξε δυνατά
 έγγεψεν = ανάφερε 
εγέμ, εγέντζ, εγέμες = έγινα, έγινες, γίναμε 
εγιάντζεν = έκλινε, έγειρε 
εγκάλεσαν = κατάγγειλαν
έγκεν= έφερε 
εγλιάευεν= αργοπορούσε
εγλοίαξεν = γλίστρησε 
εγλοιαξία = μέρος ολισθηρό 
έγλυσεν = συνέτριψε
 εγλύσταν = βγήκαν οι κόκκοι
 εγνέφιξεν, εγνέφτσεν = ξύπνησε
 εγόνεψεν (τ) = έκατσε
 εγούευες (τ) = ήσουν φειδωλός
 εγουρνέθεν = ούρλιασε 
εγούρτεψεν = εξάρθρωσε 
εγράσταν = πάλιωσαν 
εγρίλεψεν = θέρισε, αποδεκάτισε
 εγροίξεν = κατάλαβε
 έγρυνεν = αγρίεψε 
εδέβεν = πέρασε 
εδέκαν κά = κατέβασαν 
εδελίασεν = μπέρδεψε 
εδέστεν και ’κ  εκραττεύτεν =δέθηκε και δεν κρατήθηκε
 εδιάρτσεν = μοίρασε 
εδιάσσκευεν = δίδασκε, κατηχούσε
 εδοκίασεν = τοποθέτησε δοκάρια
 έεις = έχεις
εζαϊφλάεψεν (τ) = έγινε ισχνός 
εζεγκοπάτεσεν = πάτησε στον αναβολέα της σέλας
 εζουκάτεψεν = θέλησε ν’ αντισταθεί
 εθαείς, εθαρείς = νομίζεις
 εθερέθεν = εξαγριώθηκε 
εΐδος = αιδοίο 
εκαλάτσσευαν = μιλούσαν 
εκαμάτιζεν = έβαλλε άλλους στη δουλειά του
 εκανέθεν = έφτασε 
εκαπίτσευεν = άλεθε παίρνοντας τα αλεστικά 
εκαράκωσεν = κλείδωσε με μάνδαλο
 εκαραμούτωσε = σκυθρώπιασε 
εκαρδοκόπεν = τρόμαξε πολύ 
εκειαπάν καικά = εκεί πάνω 
ε κιτι = ε καημένα
εκόλτσαν = ονόμασαν 
εκούζνεν = φώναζε 
εκουμουλιάουσαν = μαζεύονταν
 εκούρτεσεν = κατάπιε 
εκούφαναν = έγιναν βαθουλά
 εκρεμίουτον = έπεφτε 
εκρέμψεν = έριξε 
έλα = ερχομός 
ελάγκεψεν = πήδησε 
ελάϊσεν = κούνησε 
ελαΐστεν = κουνήθηκε 
έλαμνεν= όργωνε
 ελατάρτσεν = κουνήθηκε
 ελείβωσεν  = συννέφιασε 
ελετσσέγουμ (τ) = θα πεθάνω 
ελιγατούρεψεν = έστειλε με τη σύσταση να βιαστούν
 ελιγώθεν = λιποθύμησε
 έλλαζαν = έκαναν  αλλαγή 
ελτσσή (τ) = μέτρο
 έμ = και

Αγία Κυριακή Ισχανάντων

εμάντζεν =έκαψε και το μαύρισε
εμαρτακίασαν = τοποθέτησαν (μαρτάκια = φιντάνια )
εμέντζεν = ειδοποίησε
 εμέτσεν = μέθυσε 
εμιζιαβιρλιάεψεν (τ) = διέβαλε 
έμνεν = φιλοξενήθηκε 
έμνοστοι = εύχομαι να  είναι νόστιμο
εμποδέα = άκρη φορέματος γυναικών
εμουρδούλιζεν = έβγαζε φωνές 
εμπαίντζ = μπαίνεις
 έμπρια 'σ καικά = μπροστά σου 
εμπροζώσσκεται = βάζει πάνω της κάτι
εμπροϊστός = προεστός
 ενέας= αγαθά 
ενέγκασεν = κούρασε 
ενεπάαν = αναπαύθηκαν 
ενεσακίεν = τίναξε το φορτίο για  κάθεται στην πλάτη 
ενέσκαφτεν = βλαστημούσε τους πεθαμένους
ενέσπαλλεν = ξέχασε 
ενιάεις = λιπαίνεις
 ένοικα = κατοικία
ενούτζεν  επενούντζεν = σκέφθηκε πολύ
εντιδόνεσεν = αντήχησε 
εντούκεν = χτυπούσε
 εντώκες = κτύπησε 
εξέγκεν = έβγαλεν 
έξξιαν= έχυσαν 
εξεκαμπανίσταμε= απομακρυνθήκαμε τόσο ώστε να μη ακούμε καμπάνα
 έξεν= άκουσε 
εξιπνόϊσεν = πέθανε 
εξουκλούχ (τ) = έλλειψη 
εξύαν = χώθηκαν, όρμησαν 
εξεπλαμπανίγαμε = απομακρυνθήκαμε   πολύ 
επαίρνεν κά = υποχωρούσε 
επακλαεύτεν =έφυγε, πέθανε 
επαλαγώησεν = επισκεύασε, 2) τακτοποίησε
 επαρείδα = δεν είδα καλά 
επατούρευεν (τ) = βούλιαζε 
επάχνιξεν = άρχισε να φυτρώνει
 επεβρώτσεν = λέρωσε με περιττώματα
επεγανεύκουτον = έβρισκε της αρεσκείας του

επεζτούρεψε με = μ' εκαμε να βαρεθώ

έπ - εϊ (τ) = αρκετά 

επεκαικά = από κει

 επεκεί = κατόπι 

επεκειαπέσ = από κει μέσα 

επεκούμψεν = ακούμπησε 

επεκρέθαν = κρύωσαν, έχασαν διάθεση

επελίθωσεν = έγινε πέτρα επέμνα = έμεινα

επεξέγκεν = ανταπέδωσε, ξόφλησε 

επέρπαξεν = έπιασε ξαφνικά 

επέρπαξαν = διέκοψαν με άσχημο τρόπο

επεπίρνιξεν = σηκώθηκε πολύ πρωί 

επέρνιξεν = πέρασε το ποτάμι

 επεστέγασεν = ξεσκέπασε 

επεφόβσεν = έχασε το φόβο

 επέφυεν = ξέφυγε 

επεχωρίεν = χώρισε 

επιδέβεν = 1)παράτησε, 2) πέρασε το ύψωμα, τη στροφή

 επλούτωνε = απλωνόταν

 εποίνεν = έκανε 

Άγιος Χριστόφορος - Πιστοφάντων

επουγαλεύκουσαν (τ) = βαρέθηκαν

 επουσσμάνεψα (τ) = μετάνοιωσα 

επουσστίρτσαν = ψιθύρισαν

 εποταμίεν = παρασύρθηκε από το ποτάμι 

εράευεν (τ) = ζητούσε 

ερδουβάντζεν = έβγαλε το βούτυρο από το ανθόγαλα

 έρθεν κι επέμνεν = τα χρειάστηκε 

έρκιαντιαν (τ) = νωρίς 

ερούξεν = έπεσε έρουξαν  έξ = βγήκαν έξω, βγήκαν τρέχοντας 

έρται = έρχεται 

έρχαλ (τ) = ίσως 

εσαβούσσεψαν = παραμέρισαν

εσάεψεν (τ) = υπολόγισε, λογάριασε

εσάρεψεν (τ) = έφραξε, 2) κύκλωσε 

εσαριλάευεν (τ) = κιτρίνιζε 

εσέβαν = μπήκαν 

εσεβταλανεύτεν (τ) = ερωτεύθηκε

 εσέγκεν = έβαλε 

εσέρευαν = μάζευαν 

εσιζιλεύτεν = γλίστρησε 

εσίνεψεν = έπεσε αθόρυβα 

εσκάλωσεν = σκάλωσε κάπου 

εσκουτούλτσεν = μοσχομύρισε 

έσκωσαν ποδάρ = επιτάχυναν το  βήμα

εσολτόκοβεν = έκοβε σε λωρίδες 20 πόντους 

εσουμαρλάεψεν = παράγγειλε 

έσπρυναν = έγιναν άσπρα 

εσσιά (τ) = περιουσία 

εσσιασσίρεψεν (τ) = τάχασε 

εσσιάφλιζεν = άφριζε, σαλιάριζε

 εσσιασσχαλάεψεν = τάχασε 

εσσινεύταν = φαγώθηκαν οι ανωμαλίες της μυλόπετρας

 εσσιόπον (τ) = ταίρι 

εσσ - κιογουλτιάν (τ) μέ όλη την καρδιά 

εσσκίουτον = ράγισε 

εσσκυλογέρασα = γέρασα

 εσσοχοχοχό = προτρεπτικό να προχωρήσουν 

εστερίεσεν = σταμάτησε 

εστρέφτεν = συγκατετέθη 

εσυνεσέβεν = του μπήκε

 έσυρεν = επέσυρεν, υπόφερε πολύ

 εταγιανεύτεν (τ) =  έκατσε (;)

 εταγιάνεψεν (τ) = βάσταξε 

εταγουτεύτεν (τ) = σκορπίσθηκε 

εταγούτεψαν = σκόρπισαν

 ετάβιζαν = μάλλωναν

εταίρος = σύντροφος, φίλος

 ετάραξεν = ανακάτωσε

 ετέρεσεν = ανέθρεψε 

ετέρνεν = περιποιόταν 

ετιαβγαλάευαν (τ) = κατέφευγαν στο δικαστήριο

 ετιασσεύτεν = τρύπησε 

ετίζεψεν = έβαλε στη σειρά

 ετοπλάεψαν (τ) = μάζεψαν 

ετοπλαεύταν (τ) = μαζεύτηκαν 

ετσακοποδίαν = έσπασαν τα πόδια

 ετσαντζάρεψεν = σκαρφάλωσε

 ετσαραμπούλιζεν = έλαμπε

 ετσαρκέλιζεν = βοτάνιζε 

ετσίλτεψεν = κατούρησε

 ετσουνάξαν = έβγαλαν σπίθες

 ετσουρμούγκλιζεν = έκλαιγε δυνατά 

ετσουρώθεν = έκλεισαν

 ετσούρωσεν  άτο = δεν έβγαλε μιλιά

ετσσιάϊζεν = φώναζε δυνατά

 ετσσιάλεψεν = δεν τον έδωσε σημασία,αδιαφόρησε

 ετσσιάμπλιζεν = τσίμπλιαζε ,ανοιγόκλεινε τα βλέφαρα

 ετσσιάντζαν = σκόρπισαν 

ετσσιάτεψαν (τ)= συνάντησαν

 έτσσιουξαν = λυπήθηκαν 

ετσσίτιζεν = κοίταζε από τις χαραμάδες

εύκαιρος = άδειος, χωρίς φορτίο, ο ελαφρύς και στο μυαλό

ευτάγνε = έκανε

ευτάει = κάνει

εφάζνεν = τάιζε

εφκιάρ (τ) = πάθος

εφκιαρόπον = μικρό πάθος

εφόσσιξεν = έβαλε βαθιά,έθαψε

εφουρκίοταν = πνιγόταν 

εφουσκαλιδίασεν = έφερε φούσκες 

έφραζα = εφάρμοσα 

εφτουλάξαν = έσκασαν 

εφτύρκουσαν = τρόμαζαν κι έφευγαν

εφτουλίγαν= ξέσχιζαν τα ρούχα τους. 

εφώτιζεν = βάπτιζε 

εχαϊκούρευεν = αλάλαζε 

εχαντιλιάγαν = θάμπωσαν

 εχείμαζεν = διαχείμαζε

Άγιος Κωνσταντίνος- Ζουρνατσάντων

εχχεμένος = ευκατάστατος

 εχχέρεψεν = χήρευσε 

εχπαράεν = τρόμαξε 

έχπασαν = ξερίζωσαν, απέσπασαν

 εχπάσκουσαν = ξεκινούσαν 

εχπάστεν = ξεκίνησε 

εχτάρεψαν = σκάλισαν 

εχτέθεν = απέκτησε, έπαθε 

εχώρτσαν = διάλεξαν 

έψψεν= άναψε 

έψψεν απάν = επέμενε


(τ) λέξη τουρκική